Yuqori haroratlarda uzoq vaqt qizdirilganda uncha oksidlanmaydigan – ya’ni
kuyundi hosil qilmaydigan metallar (po‘latlar) olovbardosh metallar (po‘latlar) deb
ataladi. Olovbardoshlik bu yuqori haroratlarda zanglamaslik desa ham bo‘ladi.
Metallarning kimyoviy korroziyasi-zanglashi
Kimyoviy
korroziya quruq gazlarda, suyuq elektrik emas elektrolitlarda
rivojlanadi. Ko‘pchilik holda bu kislorodi ko‘p gazlardir: quruq havo, ”uglekisliy”
gaz, quruq suv pari, toza kislorod.
Zanglanishning-korroziyaning asosiy sababchisi bu metalning ma’lum
bosimda, haroratda, gaz
muhitini aktivligida, gaz muhitini turg‘un emasligi.
Ko‘pincha, hamma vaqt desa ham bo‘ladi, metall yuzi oksidlanadi. Past
haroratlarda (20-25ºS) metall yuzida yupqa oksid plyonkasi (pardasi) hosil bo‘ladi.
Buni tabiy plyonka deyiladi: qalinligi t=3-10mm; yaxshi himoya xossasiga ega. Bu
zich plyonka metall yuzasini uzluksiz-yaxlit qoplaydi. Bu oksidlarning krostallik
panjaralari metallnikiga o‘xshaydi.
Qizdirilganda oksid qalinligi o‘sadi va uning kristallik strukturasi o‘zgaradi.
Yuqori haroratda hosil bo‘lgan qalin plyonkalarni himoya xossalari metall yuzasini
butunlay qoplash qobiliyati va oksidni o‘zidan metall
va kislorod ionlarini
o‘tkazishligi bilan aniqlanadi.
Oksid qatlamini himoya xossalari hajm koeffitsenti φ bilan ifodalanadi. Hajm
koeffitsenti MeOvaMe atom massalarining nisbatiga teng. Agar φ =1÷2,5 bo‘lsa,
oksid qatlam zich bo‘ladi. φ <1 bo‘lganda plyonka g‘ovak bo‘ladi va kislorodni
metall tomonga o‘tkazadi. Agar φ ˃2,5 bo‘lsa oksid plyonka darz (yoriladi) ketadi
va uqalanib tushadi(metall va oksid nisbiy hajmlari orasidagi katta farqidan kelib
chiqqan kuchlanish natijasida. Bu ham olovbardoshlikni pasaytiradi.
Zich oksid plyonkalarining himoya qobiliyatlari (φ= 1-2,5 da)
metall va
kislorod ionlarini diffuzion harakatlanuvchanligiga bog‘liq. Oksid panjarasi
tugunlarida metall ionlari yoki kislorod ionlari bilan egallangan
tugunlari orasida
metall ionlarining ortiqligi diffuziyani tezlashtiradi va oksidni himoya xossasini
pasaytiradi. Oksidlanish tezligi metall massasini o‘zgarish tezligi (2/m
2
.soat) yoki
oksid plyonkasi qalinligi (mkm/soat) bilan o‘lchanadi.
