|
1 Bob Po‘latlarni kimyoviy-termik ishlash. Materiallar turi va ularni qo‘llash sohasiBog'liq Material science - lecture 4Issiqbardosh po‘latlar turlari
Perlitli, martensitli va austentli issiqbardosh po‘latlar 450-700ºС da ko‘p
ishlatiladi. Nikelli va kobalьtli issiqbardosh po‘latlar 700-1000ºС da
ishlatiladi.1000ºС dan yuqori haroratda issiqbardosh po‘lati sifatida qiyin eriydigan
metalla rva ularning qotishmalari ishlatiladi.
Nikel va uning asosidagi qotishmalar
Hozirgi zamon uchish apparatlari detallari materiallari og‘ir sharoitda
ishlaydilar, ham shu bilan birga murakkab maxsus talablarga javob berish kerak.
Gaz turbinli dvigatel detallari yuqori haroratda ishlaydi, kuchli mexanikaviy
kuchlanishda bo‘ladi, gazoviy korroziyada, vibratsiyada, kichkina tsiklli
charchashda bo‘linadi.
Bularning eng asosiysi ish haroratidir.
Dvigatel detallari quyidagi talablarga javob berishi kerak: katta aerodinamik
kuchlanishga chidash; yuqori mustahkamlik; markazdan kochma kuchga chidash;
koliplanuvchanlik ("formuemostь") va payvandlanuvchanlik; termik charchashga
qarshilik; issiqka bardoshlik 1100°S-gacha.
Reaktiv turbina detallariga kuyilgan talablar ham yuqoridagilar. Lekin,
qo‘shimcha talablar ham qo‘yiladi: gaz muhitida ham issiqqa bardoshlik; 1100°S-
dan yuqorida ham issiqqa bardoshlik; materiallari turgun mikrostrukturaga ega
bo‘lishi kerak, chunki, uzoq vaqt uz xossalarini saqlab turish kerak.
Tovushdan tez uchadigan uchish apparatlarini yaratish uchun 1800°S-da
ishlaydigan materiallar kerak.
Hozirgi vaqtda yangi metall qotishmalar; ularni ishlab chiqarish usullari;
polimer; kompazitsion va keramik materiallar yaratilmokda.
Keramik kompazitsion materillar alohida ahamiyatga ega. Ular kichkina
colishtirma og‘irlikka va yuqori olovbardoshlikka ega. Keramik materiallarining
qo‘llanilishi reaktiv dvigatellarning ishlash haroratini 1000°S-dan 1500°S-gacha
ko‘tarish imkonini beradi. Keramik materialarning asosiy kamchiligi - ularning
yuqori tannarxi va past ishonchliligidir (nadyojnostь). Chunki, unda darzlarning tez
tarqalishidir. Keramik materiallarning kritik nuqson o‘lchami <100 mkm, bu
kattaligi metall qotishmalarda 1mm-gacha yetadi.
Borgan sari kompazitsion materiallar ko‘p va keng qo‘llanilyapti. Gap
shundaki, ularning nisbiy bikirlik va nisbiy puxtaliklari, charchash puxtaligi
("ustalostnaya prochnosь"), zarbiy qovushqoqligi va issiqda turgunligi an’anaviy
materiallarnikidan ustun turadi. Kompazitsion materiallarning qo‘llanilishi uchish
apparati massasini kamaytiradi, foydali yukni ko‘paytiradi, uchish tezligini va
uzoqligini oshiradi.
Kukun qotishmalarni ishlab chiqarish - bu tez rivojlanayotgan texnologiyadir.
Ayniqsa, disk ishlab chiqarishda. Bu usul, qo‘llanilayotgan-kuyib mexanik ishlash
usuliga nisbatan xom-ashyo materialini 40%-gacha tejaydi.
|
| |
