|
Aholining demografik jihatdan kengaytirilgan shakllanishi
|
| bet | 13/111 | | Sana | 22.05.2024 | | Hajmi | 0,62 Mb. | | #250627 |
Bog'liq 1-mavzu Biznesga kirish Reja Biznesga kirish yo\'llari-fayllar.org3. Aholining demografik jihatdan kengaytirilgan shakllanishi.
Aholining bunday shakllanishida hayotni tark etayotgan avlodning mutlaq soni hayotga kirib kelayotgan avlod sonidan ortiq bo‘ladi. Aholining kengaytirilgan shakllanishida har 100 oilada 260 va undan ko'proq bolaning dunyoga kelishi kuzatiladi. Natijada, aholi jins-yosh tarkibining taraqqiy etuvchi turi shakllanadi, uning mutlaq soni ortib boradi. Bunday tur uchun tug‘ilishning va aholi tabiiy o‘ sishining yuqori, o‘limning esa nisbatan past ko‘rsatkichlari xos bo‘ladi. Aholining demografik jihatdan kengaytirilgan shakllanishi, eng awalo, rivojlanayotgan (Osiyo, Afrika va Lotin Amerikasi) mamlakatlarda kuzatilmoqda. Aholining demografik jihatdan kengaytirilgan shakllanishining ijtimoiyiqtisodiy sabablari quyidagilardan iborat: - iqtisodiy rivojlanish sur’atlarining pastligi, iqtisodiyotda qishloq xo‘jaligining katta salmoqqa egaligi; - urbanizatsiya darajasining nisbatan pastligi (41,0 % gacha, qishloq joy lari da tug‘ilish yuqoriroq darajada bo‘ladi); - ijtimoiy munosabatlarning o‘zigaxosligi, ko‘p farzandlikni rag‘batlantiradigan diniy aqidalar; - ayollaming kamsitilishi, nikohlaming erta tuzilishi; - zamonaviy tibbiyot yutuqlaridan epidemiya kasalliklariga qarshi kurashda foydalanish, sanitariya madaniyatining ortishi; - musulmon mamlakatlarida oila rejalashtirilishining man etilishi va boshqalar. Rivojlanayotgan mamlakatlarda zamonaviy tibbiyot yutuqlaridan samarali foydalanish o‘lim darajasini pasaytirdi, lekin tug‘ilish, asosan, yuqoriligacha saqlanib qolmoqda. Aholining demografik jihatdan shakllanishida uning tabiiy, migratsiya (mexanik) va ijtimoiy harakati ham ajratib ko‘rsatiladi. Aholining tabiiy harakati bu odamlaming tug‘ilishi va o‘limi darajasining ko‘rsatkichlaridir. Aholi o‘rtasidatug‘ilisho‘limga nisbatan yuqori bo‘lsa, aholining tabiiy o‘sishini, aksincha, o‘lim yuqori bo‘lsa, aholining tabiiy kamayishini anglatadi. Aholining migratsiya (mexanik) harakati turli iqtisodiy, siyosiy, diniy va boshqa sabalarga ko‘ra sodir bo‘ladi va bu ularning holati, maqomi, turmush tarziga jiddiy ta’sir ko‘rsatadi. Bunda ichki (mamlakat hududlari bo‘yicha) va tashqi (mamlakat chegarasidan chiqish) migratsiya farq qilinadi. Aholining ijtimoiy harakati turli ijtimoiy: ta’lim, kasb, milliy va boshqa tuzilmalarning o‘zgarishida namoyon bo‘ladi
8-mavzu: O'z-o'zni band etishning ustunliklari va cheklovchilari. Ularning shakllari
|
| |
