1-mavzu. Dinshunoslik faniga kirish. Dinning mohiyati, tuzilishi vа funksiyalаri reja

organlarida ro‘yxatdan o‘tkazilgandan so‘ng, yuridik shaxs maqomiga ega bo‘lib, 
qonunchilikda belgilangan tartibda o‘z faoliyatini olib borishi mumkin. 
Respublikamizning «Vijdon erkinligi va diniy tashkilotlar to‘g‘risdagi» 
Qonuni va «O‘zbekiston Respublikasida diniy tashkilotlarni davlat ro‘yxatidan 
o‘tkazish tartibi to‘g‘risida» Vazirlar Mahkamasi qarori asosida diniy tashkilot 
tuzish uchun to‘rtta muhim shartga amal qilish kerak. Unga ko‘ra diniy tashkilot 
tuzish uchun tashabbuskorlar:
-18 yoshga to‘lgan bo‘lishlari lozim. Bu holat deyarli barcha davlatlarning 
qonunchiligida mustahkamlangan qoida bo‘lib, shaxs 18 yoshga to‘lgach o‘z xatti-
harakatining mazmun-mohiyatini to‘liq anglab etadi va sudda da’vogar va javobgar 
bo‘lish huquqiga ega bo‘ladi. 
-O‘zbekistonda muqim yashayotgan bo‘lishlari lozim. Diniy tashkilotda 
o‘tkaziladigan ibodat va rasm-rusmlar asosan shu hududda muqim yashovchi 
insonlarga mo‘ljallanadi. Bundan tashqari xorijda yashovchi insonning boshqa 
mamlakatda tashkil etiladigan diniy tashkilotni tuzishdan ko‘zlangan maqsadi har 
doim ham ezgu bo‘lavermaydi. Bunga yaqin o‘tmishimizda ayrim diniy ekstremistik 
oqimlar tomonidan sodir etilgan jinoiy xatti-harakatlar misolida ham ko‘rish 
mumkin. 
-O‘zbekiston fuqaroligiga ega bo‘lishlari kerak.
-Bu esa, mamlakatimizdagi diniy tashkilotlar shaxsning millati, dinidan qat’i 
nazar faqat O‘zbekiston xalqi tomonidan tuzilishi mumkin ekanini anglatadi. Lekin 
diniy tashkilotga a’zo bo‘lishda shaxsning biror davlatning fuqarosi bo‘lish-
bo‘lmasligining unchalik ahamiyati yo‘q. Chunki, diniy tashkilotga a’zo bo‘lish 
vijdon erkinligining tarkibiy qismi bo‘lib, har bir shaxs bu huquqdan foydalanishga 
haqlidir. 
-Son jihatdan 100 nafardan kam bo‘lmasliklari shart qilinadi. 
-Respublikamizning dastlabki tahrirdagi «Vijdon erkinligi va diniy 
tashkilotlar to‘g‘risdagi» Qonunining 13-moddasida diniy tashkilot kamida o‘n 
kishidan iborat o‘n sakkiz yoshga to‘lgan fuqarolar tashabbusi bilan tuzilishi qayd 
etilgan edi. Diniy tashkilotlar jamoat birlashmalaridan ayrim jihatlarda farq qiladi 

va mas’uliyati ham kattaroq. Shu bilan birga qonunchilikda belgilangan qoidalar 
jamiyat rivoji va zamon talabi bilan o‘zgarishi muqarrar. 
Dunyo davlatlarining vijdon erkinligi va diniy tashkilotlar to‘g‘risidagi 
qonunchiligiga e’tibor qaratilsa, diniy tashkilot tuzish uchun zarur bo‘lgan 
tashabbuskorlarga qo‘yilgan minimal miqdor turlicha ekanini ko‘rish mumkin. 
Jumladan, Rossiya Federatsiyasi va Qozog‘istonda 10 nafar, Polsha, Litvada 15, 
Latviyada 25, Vengriyada 100, Armaniston va Qirg‘izistonda 200, Chexiyada 300, 
Turkmanistonda 500 nafardan iborat fuqarolar tashabbusi bilangina diniy tashkilot 
tuziladi. Bu esa, diniy tashkilot tuzish borasidagi qoidalar har bir davlatning o‘z 
shart-sharoitidan kelib chiqqan holda belgilanishini ko‘rsatadi.
Diniy tashkilot tuzilib, ustav (nizom)i qabul qilingach, u bir oylik muddatda 
Adliya vazirligi yoki uning hududiy boshqarmalarida ro‘yxatdan o‘tkazilishi lozim. 
«O‘zbekiston Respublikasida diniy tashkilotlarni davlat ro‘yxatidan o‘tkazish tartibi 
to‘g‘risida»gi Qaror asosida diniy tashkilotlar ro‘yxatdan o‘tish uchun tegishli 
hujjatlarni adliya organlariga taqdim etadilar. Taqdim etilishi lozim bo‘lgan hujjatlar 
tuzilgan diniy tashkilotning qonuniyligini o‘rganishga xizmat qiladi.
 
Adliya organlari bir oylik muddatda ro‘yxatdan o‘tkazish bo‘yicha arizani 
ko‘rib chiqadi va tashkilot ustavini ro‘yxatdan o‘tkazish, ro‘yxatdan o‘tkazishni rad 
etish yoki arizani inobatsiz qoldirish haqidagi qarorni qabul qiladi. 
«Vijdon erkinligi va diniy tashkilotlar to‘g‘risdagi» Qonunga ko‘ra ro‘yxatdan 
o‘tgan va tegishli konfessiyaga qarashli diniy tashkilotlarning faoliyatini 
muvofiqlashtirish va yo‘naltirib borish uchun ularning O‘zbekiston bo‘yicha yagona 

Download 1,35 Mb.