Missionerlik
(missiya-lotincha yuborish, topshiriq)-biror dinga e'tiqod
qiluvchi xalqlar orasida boshqa bir dini targ‘ib qilish demakdir.
Missionerlik asosan, xristianlikka xos bo‘lib, bu xarakat xristianlik Vizantiya
imperasida davlat dini sifatida e'lon qiliganidan e'tiboran olib boriladi. Mazkur
xarakatning ilk davrida xristian missionerlari o‘zlarining missionerlik xarakatlarini
Yevropa va Yaqin Sharqdagi ko‘p xudolikka sig‘inib kelgan aholini yakka
xudolikka tarqib qilishdan iborat deb ko‘rsatganlar.
Keyinchalik bunday qarashlari eskirdi, xususan hozirgi vaqtda kelib, jahon
aholisining deyarlik 80-90 foizi o‘z diniga, aksariyat hollarda yakka xudolikka ega
bo‘lgan davrda «missionerlik» va ayniqsa, «prozelitizim» salbiy bir holatga aylanib
qoldi.
Bugunki kunda O‘zbekiston misolida oladigan bo‘lsak, mahalliy xristian
diniy tashkilotlarining «misionerlik» xarakatlari to‘g‘ridan-to‘g‘ri mahalliy-tub
aholini «evangelizatsiya» qilishga, ya'ni o‘z diniga og‘dirishga qaratilgani namoyon
bo‘ladi.
O‘sha davrdagi yevangellashtirshni bugungi kunda hududimizda tatbiq etish
to‘g‘ri bo‘larmikan va shartmikan? bugungi kunda mavjud ma'lumotlarga ko‘ra,
respublikamiz fuqarolarning 99 foizi o‘zini qaysidir bir diniy yo‘nalishiga
tegishligini ma'lum qilgan, shundan 90 foiziga yaqini musulmonlar, 7-8 foizini
pravoslavlar va boshqa din vakillari tashkil etadilar. Mazkur fuqarorlarning deyarli
hammasi yakka xudolikka ishonadilar. Garchi shunday ekan, ularni yana qanaqangi
yakka xudolik, «haqiqiy» dinga yetaklash mumkin.
Xristian missionerlik tashkilotlarning maqsadlari asosan uch nuqtaga
qaratilgan:
1.Xalqlarni xristianlashtirish. Shu orqali ularni iqtisodiy, siyosiy va ma'naviy
jihatdan g‘arb davlatlari ta'sir doirasiga tushurish.
2.Xalqlar o‘rtasida o‘z e'tiqodiga shubha uyg‘otish ishonch va e'tiqoddan yuz
o‘girish va undan chiqqishiga olib kelish.
3.Xristianlikni qabul qilganlarni o‘z e'tiqodida qattiq turishini ta'minlash va
shu orqali ularning safini «Yangi xristianlar» bilan to‘ldirish.
Bu maqsadlarga erishish uchun ular hech nimani ayamaydilar va doimo o‘z
uslub va metodlarini takomillashtirib boradilar, jumladan mamlakatimiz hududida
faoliyat yuritayotgan ba'zi xristian diniy tashkilotlari quyidagi usullaridan
o‘zlarining missionerlik xarakatlarida foydalanadilar:
-xayriya yordamini ko‘rsatish, bunga birinchi navbatda moddiy yordam
kiradi, tibbiy yordam, dori-darmon topib berish hamda oziq-ovqat bilan ta'minlash
ham xayriya yordami hisoblanadi. Bunday harakatlari bilan ular o‘zlari haqida ijobiy
xulosa yoki bahoga ega bo‘ladilar. Hamkorlikni yo‘lga qo‘yishga muvaffaq
bo‘ladilar:
-bepul xristianlikni targ‘ib qiluvchi mahalliy tilda chop etilgan, juda sifatli
rangli ishlangan kitob va jurnallarni tarqatish.
-xristianlikga chaqiruvchi video-audio kassetalarni tarqatish;
-tibbiy, ta'lim-tarbiya sohasiga maxsus kadrlarni yuborish (tibbiy xizmatchi,
o‘qituvchi-murabbiy);
-missionerlik ruhidagi kutubxona, ingliz tili va kompьyuter o‘rgatish
xonalarini tashkil etish;
-o‘z saflariga qo‘shilganlarni moddiy rag‘batlantirish, ularni xorijiy safarlarga
yuborish va ish bilan ta'minlash.
Missionerlik harakatida yana bir holatini alohida ajratish lozim. Bu ma'lum
bir ijtimoiy qatlamni ajratib olish va bilan maqsadli ish olib borish. Jumladan,
yoshlar bilan ishlashning turli missiyalari mavjud bo‘lib, ulardan biri bolalar uchun
xristian lagerlarini tashkil qilish. «Xalqaro xristian lagerlari» assotsiatsiyasining
bugungi kunda 200 ga yaqin lagerlari mavjud. O‘zbekistonda ham ularning borligi
90-yillarda kuzatilgan. Nukusda «Emanuelь» tashkiloti lager tashkil qilgan uchun
yopilgan.
(Qozog‘istonda «Niva» lageri («Jatva» cherkoviga oid) da oxirgi 5 yil ichida
3000 ta bola dam olgan. Ularning 80 % e'tiqod qilmaydiganlar oilasidan bo‘lgan.
Lager dasturiga ko‘ra, lager mavsumi tugashiga borib (15 kun ichida), dam
oluvchilarning yarmi Iso Masihni tan olgan).
Missionerlikning bizning respublikaga xos bo‘lgan xususiyatlardan biri-bu
xristian diniy tashkilotlarida o‘zbek va boshqa mahalliy tillarda diniy ibodatlar olib
borishga harakat qilishdir.
Ikkinchisi-bu mahalliy millat vakillari orasida o‘zbek va boshqa mahalliy
tillardagi diniy adabiyotlarni tarqatish va ulardan foydalanish: «U murabbiydir»,
«Xudo tayin qilgan qurbonlik», «Iso Masihning shogirdlari «Xudo» so‘zi o‘rnida
«Аlloh» so‘zini ishlatilari mumkinmi?», «Xudo muqaddas uchlikda birlashgan»,
«Shaxsan menga Xudo murojaat qilyapti», «U sizni sevadi» va x.z.
Mazkur ko‘riinishdagi missionerlik harakatini eng ko‘p olib boradiganlar,
hozirgi kunda, bu «Iegov shohidlari» diniy tashkiloti vakillaridir. Ularning
vakillarini jamoat joylarida, xiyobon va mahallalarda ochiqdan-ochiq missionerlik
ruhidagi adabiyotlarini tarqatishlarini kuzatish mumkin.
Missionerlik bilan faol shug‘ullanuvchi «Iegov shohidlari» sektasida ta'sir
etish mexanizmlari aniq va lo‘nda qilib ishlangan. Bu yo‘nalish 19-asrning 70-
yillarida АQShda vujudga kelgan. Bugungi kunda jahonning turli mamlakatlarida
100 ga yaqin bo‘linmalariga ega. Bu tashkilot qat'iy markazlashgan bo‘lib, uning
boshqaruvchi raisi cheklanmagan hokimiyatga ega. Yuqoridan pastga ko‘rsatmalar
va adabiyotlar, pastdan yuqoriga hisobotlar yuborib turiladi. «Iegov shohidlari»
o‘zining matbuot organiga ega. «Posbon minora», «Uyg‘on». Bu jurnallar jahon
xalqlarining 160 dan ziyod tilida nashr qilinib, dunyoning turli burchaklarida
tarqatiladi.
Ularning tarqatayotgan adabiyotlari didli, rangli va chiroyli manzaralar bilan
tasvirlangan. «Jalb etuvchilar»ning ovoz ohanglari tinchlantiruvchi va mehrli sado
etadi. Mutaxassislarning aytishicha, «Iegov shohidlari» sektasi a'zolari jalb etishning
86 xil usulidan foydalanar ekanlar.
Ular ko‘pincha quyidagi turdagi kishilarni o‘z ta'sir doiralariga olishga
urinadilar.
-birinchi va to‘rtinchi kurs talabalari;
-keksalar, ayniqsa, endigina nafaqaga chiqqanlar va yolg‘iz qariyalar;
-o‘z o‘rnini topishga intilayotgan o‘smirlar;
-kuchli stressni (kasallik, yaqin odamining vafoti, ajralish va x.k.) boshidan
kechirayotganlar;
-qochoqlar, bemorlar va ishsizlar.
Yana bir missionerlik harakati bilan shug‘ullanayotgan diniy tashkilot «To‘liq
injil xristian cherkovi»dir. Ular ba'zi ibodat uylarida o‘zbek tilida ibodatlarni olib
bormoqdalar, modiy yordam ko‘rsatish orqali o‘z dinlariga da'vat qilishga harakat
qilmoqdalar.
Missionerlik faoliyatining eng cho‘qqisi bu prozelitizm. Prozelitizm - bu
to‘g‘ridan-to‘g‘ri biron bir dinga ishongan fuqaroni majburan o‘z dinidan voz
kechtirish va o‘zga dinni qabul qilishga majbur qilishdan iborat.
Prozelitizm illatining ba'zi bir noxush natijalarini keltirish mumkin: bir
qancha vaqt islom dinida yurib, keyin xristian dinini qabul qilgan kishilar vafot
etganda, jasadlarini musulmon qarlariga qo‘yish muammo tug‘dirmoqda. Sababi,
mayitning musulmon ota-onalari o‘z farzandlarini xristian mozoriga dafn etishni
xohlamaydilar. Musulmonlar esa, xristian dini vakili jasadini o‘z musulmon
birodarlari yotgan joyga ular uchun haqorat deb biladilar. Natijada
kelishmovchiliklar kelib chiqadi.
O‘zbekiston Respublikasida vijdon erkinligi qonunan kafolatlangan. Har bir
fuqaro xohlagan diniga e'tiqod qilishi mumkin. Davlat va diniy tashkilotlar bir-
biridan ajratilgan. Shu bilan birga diniy konfessiyalar o‘rtasidagi tinchlik, totuvlik
va daxlsizlikni ta'minlash maqsadida prozelitizm (bir diniy konfessiyadagi
dindorlarni boshqasiga kiritishga qatilgan xatti-harakatlar) va har qanday
missionerlik faoliyati qonunan man etilgan.
Ushbu qoidaning buzlishiga aybdor bo‘lgan shaxslar qonun oldida
javobgarlikka tortiladilar.(Jinoyat kodeksining 216(1), 216(2) moddalari)
Аholining, xususan soha mutaxassislarining, missionerlik xaqida ma'lumotga
ega bo‘lishlari ularning burch va vazifalari sanaladi. Chunki yurtboshimiz
ta'kidlaganidek: “Islom-bu ajdodlarimiz, ota-bobolarimiz dini. Uni tashqi ta'sir,
buzg‘unchi unsurlardan tozalash muqaddas burch sanaladi.”
Mustaqil respublikamizdagi ayrim oilalarning, xususan, yoshlarning ota-
bobalarimizning muqaddas islom dinidan voz kechib, xristian missionerlari domiga
ilinayotganini inobatga olsak, bu faoliyat tinch-totuv yashayotgan xalqimiz o‘rtasiga
solinayotgan rahna-adovat ekani kunday ravshan bo‘lib qoladi.
Missionerlik ta'siriga tushib qolmaslik uchun ham uni bilishimiz, u haqida
quyidagi ma'lumotlarga ega bo‘lishimiz lozim ekan.
Birinchidan, xushyor bo‘lishimiz, loqaydlikka berilmasligimiz kerak bo‘ladi,
chunki “Vatan”, “millat”, “imon-e'tiqod” bu muqaddas tushunchalardir. Uni hech
narsaga almashtirib bo‘lmaydi.
Ikkinchidan, har bir inson biror narsa haqida to‘g‘ri tushunchaga ega bo‘lishi
darkor. Hech kimning biror narsani, hatto dinni ham noto‘g‘ri, yanglish va bo‘yab
talqin qilishga xaqqi yo‘q va bo‘lmasligi kerak.
| 