O‘z-o‘zini to‘g‘irlovchi va to‘g‘irlamaydigan bir sig‘imli rostlash obyektlarining o‘tish xarakteristikasi.
Berilgan vaqtda ob’ekt ichidagi modda yoki energiyaning miqdori sig‘im deyiladi. Sig‘im qanchalik katta bo‘lsa, ob’ektga ko‘rsatiladigan ta’sir natijasida rostlanuvchi kattalikning o‘zgarishi shuncha past bo‘ladi. Sig‘imi katta ob’ektlar kichik sig‘imli ob’ektlarga nisbatan turg‘unroqdir.
Ob’ektining unga berilgan ta’sirdan so‘ng yangi barqaror holatga kelish qobiliyati rostlash ob’ektining o‘z-o‘zini to‘g‘irlanish xossasi deyiladi. Bir sig‘imli bunday ob’ektlarning o‘tish xarakteristikalari 6-rasmda keltirilgan.
Yчиқ
Yчиқ
6-rasm .
a) - g‘alayonli ta’sirda, b) - boshqaruvchi ta’sirda.
Bir sig‘imli o‘z-o‘zini rostlash ob’ektlarining o‘zga xos xususiyati Ychiq parametrning o‘zgarish tezligi ta’sir berilgan vaqtidan boshlab maksimal bo‘lishidir. Rostlash ob’ektining dinamik xususiyatlarini baholovchi o‘tish xarakteristikasining parametrlari 7-rasmda ko‘rsatilgandek aniqlanadi:
Ta – rostlash ob’ekti uchun tezlab ketish vaqti. Bu vaqt davomida rostlanayotgan parametr t0 vaqt momentidagi o‘zining boshlang‘ich qiymatidan ta’sir kattaligiga javob beruvchi berilgan qiymatgacha doimiy maksimal tezlik bilan o‘zgaradi.
Yбчиқ
Yб чиқ
Y
7-rasm. O‘tish xarakteristikasining tahlili.
Tezlab ketish vaqtiga teskari bo‘lgan kattalik tezlab ketish tezligi deb ataladi
O‘z-o‘zini to‘g‘irlovchi rostlash ob’ektlari uchun o‘z-o‘zini to‘g‘irlash (o‘z-o‘zini sozlash) darajasi yoki koeffitsienti tshunchasi kiritilgan va bu kattalik rostlash ob’ektiga ta’sir berilishi tezligi bilan rostlanayotgan parametr o‘zgarishi tezligi bog‘liqligini ko‘rsatadi:
,
oxirgi o‘zgartirishlardan so‘ng .
(-) ishorasi o‘z-o‘zini to‘g‘irlash parametrning chetlashishi chetlashish sababini kamaytirishga olib keladigan holda o‘rinli bo‘lishini ko‘rsatadi. O‘z-o‘zini to‘g‘irlash koeffitsientiga teskari kattalik rostlash ob’ekti uchun uzatish yoki kuchaytirish koeffitsienti deyiladi:
.
Kuchaytirish koeffitsienti K rostlash ob’ekti barqarorlashgan holatida aniqlanadi. Bunda oxirga ychiq. berilgan ychiqdan 5% dan ko‘p farq qilmasligi kerak.
Tezlashish vaqti Ta ning o‘z-o‘zini to‘g‘irlash koeffitsientiga nisbati rostlash ob’ektining dinamik vaqt doimiysi «T» ni beradi
; .
T rostlash ob’ektining dinamik va statik xususiyatlarini e’tiborga oladi.
Rostlanayotgan kattalikning so‘nggi qiymatiga erishish vaqti o‘tish jarayoni vaqti deyiladi. Amaliy hisoblar uchun bu vaqt ga teng.
O‘z-o‘zini to‘g‘irlamaydigan bir sig‘imli rostlash ob’ektlarining o‘tish xarakteristikasi 8-rasmda keltirilgan.
a) g‘alayonli ta’sir bo‘lganda
Yчиқ.
Yчиқ.= (t)
b) boshqaruvchi ta’sirda
Yчиқ.
Yчиқ.= (t)
8-rasm. O‘z-o‘zini to‘g‘irlamaydigan bir sig‘imli rostlash ob’ektlarining o‘tish xarakteristikasi
Bunday ob’ektlar astatik ob’ektlar sirasiga kiradi. Bunday ob’ektlar dinamik xususiyatlarini xarakteristikalovchi asosiy parametrlar quyidagilardir: - tezlashish vaqti, tezlashish tezligi .
, agar bo‘lsa va , agar bo‘lsa. Tezlashish vaqti Ta rostlash ob’ektining dinamik doimiysi T ga teng, va bunda uzatish koeffitsienti bunda rostlash obyektining K=1 ga bo‘ladi.
|
