4-rasm.Statik (1) va astatik (2) ARSlarda o‘tish xarakteristikalari.
Statik rostlash sistemalarida statik xarakteristika har doim og‘ish chizig‘i orqali tasvirlanadi (5-rasm, a)
Хкир
Ychiq
Xkir
Ychiq
5-rasm. Statik (a) va astatik (b) ARSning statik xarakteristikalari.
Xkir.- kirish ta’siri; Ychiq.- rostlanayotgan chiqish parametiri
Agar vaqt o‘tishi bilan biron bir barqaror doimiy qiymatga intiluvchi ta’sirda xatolik ham ta’sir qiymatiga bog‘liq holda barqaror qiymatga intilsa, rostlash sistemasi boshqaruvchi ta’sirga nisbatan statik sistema deyiladi.
Agar vaqt o‘tishi bilan biron bir barqaror doimiy qiymatga intiluvchi ta’sirda xatolik ta’sir qiymatiga bog‘liq bo‘lmagan holda nolga intilsa, rostlash sistemasi boshqaruvchi ta’sirga nisbatan astatik sistema deyiladi.
Astatik rostlash sistemalari uchun statik xarakteristika doimo ARS si o‘qiga parallel to‘g‘ri chiziq orqali tasvirlanadi (5-rasm, b).
Shuni ham ta’kidlash lozimki, bir rostlash sistemasi biron bir g‘alayonli ta’sirga nisbatan astatik va boshqaruvchi ta’sirga nisbatan statik, va buning teskarisi bo‘lishi ham mumkin.
Demak, vazifa doimiy bo‘lgan holda barqaror xatolik kattaligi g‘alayon kattaligiga bog‘liq bo‘lgan sistemalar g‘alayon bo‘yicha statik sistemalar deyiladi. Agar barqaror xatolik g‘alayon kattaliga bog‘liq bo‘lmasa, u holda sistema 1-tartibli astatik sistema bo‘ladi. Agar barqaror xatolik g‘alayonli ta’sirning birinchi hosilasiga bog‘liq bo‘lmasa, bunday sistema 2-tartibli astatik sistema deyiladi.
ARS larning keltirilgan turlari va xossalari asosiylari, lekin ularning turli xillarini to‘liq ta’riflab bera olmaydi.
Nazorat savollari.
1. ARS ning o‘ziga xos jihati nimadan iborat?
2. ARS larni boshqarish vazifasining maqsadiga ko‘ra qanday turlarini bilasiz?
3. Uzluksiz va uzlukli ARS larga ta’rif bering.
4. Statsionar va nostatsionar ARS larga ta’rif bering.
5. Determenik va stoxastik ARS larga ta’rif bering.
6. Statik va astatik sistemalarga ta’rif bering.
7. Rostlashning sifat ko’rsatkichlarini sanab bering.
|
