1-modul: ta’limda axborot texnologiyaiarining oʻRNl

Download 0,66 Mb.
bet	9/133
Sana	10.01.2024
Hajmi	0,66 Mb.
	#134002

Bog'liq
Ўзбек тили ва адабиети таълимида ахборот технологиялари Word varianti
Axborot xati konf. ADU, Mayers- Briggs qo\'shimcha, 36-qo\'shma qaror, 27.04.2022, Oila tushunchasi, uning turlari va shakillari, fHy1I56Pj1m1Sqci4f9q3e28B9S0AiBM, dars ishlanma, 11-21-ALGORITMIK TILLAR VA DASTURLASH, Мустақил ишни ташкиллаштириш, Иқтибослик учун, Документ Microsoft Word, Calendar plan-RAQAMLI VA AXBOROT TEXNOLOGIYALARI (2), статья, Исмаилова Н С , Шагазатов У У Жахон иқтисодиёти ва халқаро (1), A5

Internet saytlari www.Lex.uz .www.ziyonet.uz . www.yazikoznanie.ru MODUL: PEDAGOGIK DASTURIY VOSITALAR YARATISHGA QO‘Y3LADIGAN TALABLAR Ta’limiy resurslarga qo‘yiladigan didaktik talablar, psixologik talablar. Metodik talablar. Texnik talablar Yetakchi professional konsorsium tavsiyalari, Xalqaro standartlar va ochiq spetsifikatsiyalar inobatga olinib, O'zbekistondagi ta’lim tizimi uchun elektion ta’lim resurslariga (ETR) umumiy texnik talablar (UTT) ishlab chiqilgan. Mutaxassislar: metodistlar, fan 0‘qituvehilari “Eiektron darslik va elektron o‘quv qo'llanmalari elementlariga texnik, gigienik va ergonometrik talablar”ni o‘rganib chiqishlari zarur'. Elektron ta'lim resurslari pedagogik talablarga (amaldagi davlat la’lim standartlari va o‘quv dasturlariga to‘la muvofiq bo‘lishi), psixofiziologik talablarga (foydalantivchi uchun qulay, sodda, aniq, intuitiv va yosh xususiyatlarini hisobga olgan holda ishlab chiqilishi), metodik talablarga (ta’lim beruvchiga darsni mustaqil dars koTinishida o’tkazishga sharoit yaratilishi, bu holatda ta’lim bcruvchi maslahatchi rolida ishtirok etishini ta’minlash, darslarga layyorgarlikni o'qituvchiga qulay usulda amalga oshirishga unkoniyat yaratish (dialog, vidcomaicriallar kiritilishi), oTganiladigan o'quv material! sistemali, mantiqiy ketma-ketlikda, modnllilik va ular orasida uzviy bog'liqlik ta’minlangan holda laqdiin qilinishi, ta'lim oluvchilar o‘zlashtirgan bilim darajasini turh xil murakkablikdagi (murakkablik darajasi shakllantiriladigan) n azo rat dasturlari yordamida nazorat tashkil qilish imkoniyati yaratilishi) javob berishi lozim. Pedagogik dasturiy vositalarni yaratish texnologiyasini amalga osliirish maqsadida ularning an’anaviy vositalardan ustunligini l.isdiqlovchi qator ijobiy omillar mavjud. Mazkur omillar didaktik, psixologik, metodik va texnik guruhlarga ajratildi. Pedagogik dasturiy vositalarga qo yiladigan didaktik talablarga qnyidagilar kiradi: ilmiylik, tushunarlilik, qat’iy va tizimli bayon ililishi bilan birgalikda (pedagogika, psixologiya, informatika, eigonomikaning asosiy tamoyillarini, zamonaviy fanning fundamental asoslarini hisobga olib, o‘quv faoliyati mazmunini qurish imkoniyatini la’minlash), uzluksizlik va yaxlitlik (ilgari o‘rganilgan bilimlarning mantiqiy oqibati hamda toddiruvchisi hisoblanadi), izchillik, muammolilik, ko‘rgazmalilik, faollashtirish (o‘qitish musiaqilligi hamda faollilfk xususiyatining mavjudligi), o‘qitish natijalarini o‘zlashtirish mustahkamliligi, muloqotning interfaolliligi, o‘qitish, tarbiyalash, rivojlantirisb va amaliyotning yaxlit birligi. Psixologik talablarga idrok etish (verbal-mantiqiy, sensor- perseptiv), tafakkur (tushunchaviy-nazariy, ko‘rgazTDali-amaliy), diqqat (qat’iyliligi, boshqaga ko'chishi), motivatsiya (laollik, yuqori darajadagi ko‘rgazmalilik, o‘z vaqtida qayta aloqa yordamida o'quvchilarning kuchli motivatsiyalarim doimiy ravishda rag'batlantirish), xotira, tasavvuri, yoshi va individual psixologik xususiyatlarini hisobga olish (egallagan bilim, ko‘nikraa va malakalarini hisobga olib, o‘quv fani mazmuni hamda o‘quv masalalari murakkablik da^ajasi o‘quvchilaming yosh imkoniyatlari va individual xususiyatlariga mos kelishi, o‘quv materialini o‘zlashtij ishda ortiqcba his-hayajonii, asabiy, aqliy yuklamalardan ta’sirlanishdan himoyalash) kiradi. Texnik talablarga zamonaviy universal shaxsiy kompyuterlar, tashqi qurilmalar, test o‘tkaziladigan manbalar kiradi. Tarmoq talablariga «mijoz-scrvcr» arxitekturasi, Internet- navigatorlar, tarmoq operatsion tizimlari, telekommunikatsiya, boshqaruv vositaiari (o‘qitish jarayonini individual va jamoaviy ishlari, tashqi qayta aloqa) kiradi. Estetik talablarga quyidagilar kiradi: tartiblilik va ifodalilik (elementlar joylashishi, o'lchami, rangi), bezashning funksional vazifasi va ergonomik talablarga mosligi. Maxsus talablarga quyidagilar kiradi: interfaollik, maqsadga yo‘naiganlik, mustaqillik va moslashuvchanlik, audiolashtirish, ko‘rgazmalilik, kirish nazorati, intellektual rivojlanish, differensiatsiyalash (tabaqalashtirish), kreativlik, ochiqlik, qayta aloqa, funksionalilik, ishoncblilik. Ergonomik talablarga quyidagilar kiradi: do‘stonalik, foydalanuvchiga moslashish, ekran shakllarini tashkii etish. Metodik talablar pedagogik dasturiy vosttalar asosida o‘qitishga mo‘ijallangan o‘quv fanining o‘ziga xos xususiyatlarini, uning qonuniyatlarini, izlanish metodlari, axborotga ishlov berishning zamonaviy usullarini joriy qilish imkoniyatlarini hisobga olishni ко zda tutadi. Faitlardan yaratiladigan pedagogik dasturiy vositalar quyidagi metodik taJablarga javob berishi kerak: Pedagogik dasturiy vositalar - o‘quv materialini taqdim etishning tushunchali, obrazli va harakatli komponentlarming o‘zaro bog'liqligiga tayangan ho Ida qurilishi. Pedagogik dasturiy vositalar o‘quv materialini yuqori tartibli luzilnia ko‘rinishida ta’minlashi. Fanlararo mantiqiy o‘zaro bogMiqlikning hisobga olinishi. Pedagogik dasturiy vositalarda ta’lim oluvchiga o‘quv materialini bosqichma-bosqich o‘zlashtirganligini turli xildagi nazoratlarni amalga oshirish asosida aniqlash imkoniyatlarming yaratilishi. Multimediaviylikka qo‘yiladigan talablar: Eoydalanuvchi nuqtayi nazarida kontentning multimediaviylik darajasi bu - kontentda predmet sohasini aks ettiruvchi obyekt va j a rayon laming turli usullari, tovushli va vizual, statik va dinamik komponentlarining mavjudligi hisoblanadi. Ta’limiy bo‘lmagan sahnalar, ya’ni predmet sohani aks citirmaydigan obyektlar (jarayonlar) multimediaviylik darajasini aniqlashda inobatga olinmaydi. Bunga misol qilib tarkibida o‘quv konlcnti mavjud bo‘lmagan boshlang'ich (zastavka, vazifalarni ifrnalish), yakuniy (yakuniy natijani ko‘rsatish, navbatdagi modullarni ko‘rsatib, seans tugashini qayd qilish) va boshqa yordamchi ko‘rinishlarni keltirish mumkin. ETRda foydalanilgan barcha matnli va audiovizual ma’lumotlar ochiq litscnziyali bo'lishi kerak. Ochiq litsenziyali ma’lumot di'ganda, muallifning mualliflik huquqini buzmaydigan, erkin ko'paytirilishi, tarqatilishi va modifikatsiyalanishi mumkin bo‘lgan ma'hi mot tushuni ladi. Video ma’lumot yoki animatsiyadan tushunilishi qiyin bo‘lgan p.nillk yoki oddiy matnli ma’lumotlar boMimida foydalanish kerak. Video klip vaqt masshtabini o'zgartirishi, tezlashtirilgan, ‘kmlashtinlgan holda taqdim etilishini inobatga olish kerak. Video ma’lumolga statik video ketma-ketlik (grafika - chizilgan tasvir va rasm) va dinamik ketma-ketlik (oddiy video — sekundiga 25 ga yaqin foto/kadr, kvazivideo - sekundiga 6 dan 12 gacha rastnli animatsiya). Obyektning yorug'ligi va tiniqligi tasvimi aniq idrok qilish imkonini berishi kerak. Tasviming fonga nisbatan kontrastligim obyektning hajmini hisobga olgan hoida tanlash kerak (hajm qancha kichkina bo'lsa kontrast shuncha yuqori bo'ladi). Video chastotasini soniyasiga 25 kadr etib (frame rate) kodlashtirish (yozish) umuniiy talab hisoblanadi. Faqat aks ettiriluvchi voqeaiarning qisqa dinamikasida qayta tikiash chastotasining pasayishi inumkin. Bundan tashqari 2D/3D sintezlangan vizual ma’Iumot uchun quyidagilartavsiya etiladi: kadr o‘lchovi tasvirdagi “pirpirash” bartaraf etilgan holatda mantiqiy tarkibdan kelib chiqib tanlanishi kerak; pirpirash effektidan (jpydalanilganda element chastotasiga 1- 3Gts atrofida kuch berish kerak; 3D tasvirlar uchun matn ko'rinishi sifati diqqat bilan tekshiruvdan o'tkazilishi lozim. Tovushli ma’lutnot turli analog va raqamli tashuvchilar, shuningdek original diktorlik matni, musiqa yozuvlaridan foydalaniladigan manbalardan hosil qilinishi mumkin. ETRning ovozli fragmentlarida quyidagi nuqsonlar bo'lishiga yo‘1 qo'yilmaydi: fondagi shovqin, chet tovushni keltirib chiqaradigan yot ovozlar; qayta ishlash va yozish jarayonidagi xatolar effektidagi signal bo'lishi; yakuniy yozuv past yoki baland chastotalarga ega bo'lishi; diktorlik nutqidagi bevosita nuqsonlar (duduqlanish, tovushlami noto'g'ri talaffuz qilinishi va boshqalar); kcng dinamik diapazon - nutq fragmentidagi past va baland tovush darajalari o'rtasidagi katta farq. Ta'lim oluvchilar darajasi O’lchov Shrift Yozilish shakli Satr orasidagi interval Oliy ta’lim muassasalari talabalan 12 dan kam bo’lmagan* Courier Verdana normal ikkilangan Download 0,66 Mb.

Download 0,66 Mb.