|
1-tema: miywe-jemisli eginleri selekciyasi, oniń baǵshiliqta tutqan orini hám rawajlandiriwdaǵI Áhmiyeti
|
| bet | 1/15 | | Sana | 03.12.2023 | | Hajmi | 80,07 Kb. | | #110234 |
Bog'liq 1 (8)
1-TEMA: MIYWE-JEMISLI EGINLERI SELEKCIYASI, ONIŃ BAǴSHILIQTA TUTQAN ORINI HÁM RAWAJLANDIRIWDAǴI ÁHMIYETI
1. Kirisiw. Selekciyasi pániniń maqseti hám waziypalari.
Awil xojaliq ósimlikleriniń taza sortlarin jaratiw tuwrisindaǵi pán ósimlikler selekciyasi dep ataladi (latinsha selectio sózinen alinǵan bolip, awdarilǵanda tańlaw yamasa saralaw degen mánini bildiredi).Tabiyatta bar bolǵan yamasa egilip atirǵan ósimliklerdiń eń jaqsilarin tan`lapń olish ótmishda selekciyaning birdan-bir, yagona usili bólib keldi, shu sababdan tanlash degan tushuncha taza navlarni etishtirib chiqarishga doir ishlarning mazmuniga avvallari tóla-tókis muvofiq kelar edi. Zamonaviy selekciya muqarrar ravishda ótkazi-ladigan tanlash bilan bir qatorda talaygina taza uslublar, usul - amallar va vositalardan foydalanadi.
Selekciyani ósimliklarning irsiyatini ularni parvarishlab jetistiriw sharayatlariga mos ravishda tóxtovsiz ózgartirib borish jarayoni deb, tirik vujud yaratishdek nihoyatda maroqli ijodiy jarayon deb tasavvur qilish mumkin. Akademik N.İ.Vavilovning iborasi bilan aytganda, selekciya inson tomonidan basqarib boriladigan evolyuciyadir. U selekciyani «ilm deb, sańat deb, awil xojaliq ishlab chiqarishining ma`lum bir tarmog’i deb qarash mumkin»- deb yozgan edi.
Selekciya mustaqil fandir. U óziga xos usul-amallar, uslublarga, aniq-tayin belgilangan qonuniyatlarga, chunonchi, taza organizmlar júzege kelishining qonunlariga asoslanadi. N.İ. Vavilov selekciyaning kompleks fan ekanligini ta`kidlab, bu fan ettita tiykarǵi bólimlardan tarkib topadi deb, hisoblagan.
Ósimliklar selekciyasi - dastlabki materialni tan`lap olib, úyreniw va tayyorlash, shonińdek irsiyatni ózgartirish va taza shakllarni tan`lap aliwǵa doir ilmiy usul-amallarni qóllash asosida awil xójaligi eginlerining taza sortlarin etishtirib chiqarish tuwrisidagi fan.
Navshunoslik- ósimlik navlari tógrisidagi fan bólib, sortlardiń kelib chiqishini, geografik tarqalishidagi qonuniyat-larni, turli ekologik mintaqalarga ekilganida morfologiyaliq, biologik, biokimyoviy, xojaliq belgilerinng ózgaruvchanligini órganadi va nav qaysi mamlakatlarga, qaysi joylarga ekilganida ózining xojaliqda qimmatli belgilerin hammadan kóproq júzege chiqarishini aniqlawga, ya`ni arealini belgilab aliwǵa imkon beradi.
tuqimgershilik– ósimlik tuqimlari tuwrisidagi fandir, u tuqimlarning ona ósimlikdagi tuqim búrtik tuqimlanganidan boshlab, to taza ósimlik maysalari unib chiqkuncha ótadigan hayotini órganadi va tuqimlik materiali sapaini yaxshilash, uni taxlil qilish va bahalaw uslublarini ishlab chiqadi.
Tuqimshilik– awil xójaligi ishlab chiqarishining bir tarmog’idir, oniń vazifasi barcha xojaliqlarni ishlab chiqarishga joriy etilgan navlar va duragaylarning yuqori sapali tuqimlari bilan ta`minlashdan iborat.
|
| |
