|
1-tema: miywe-jemisli eginleri selekciyasi, oniń baǵshiliqta tutqan orini hám rawajlandiriwdaǵI Áhmiyeti
|
| bet | 7/15 | | Sana | 03.12.2023 | | Hajmi | 80,07 Kb. | | #110234 |
Bog'liq 1 (8)3. Tarixiy ma`lumotlarga qaraganda miyweli eginlerinng bi-rinchi navlari 3-7 ming yil ilgari Xitoyda, Hindistonda, Órta Osiyoda, Misr, Yunoniston va Kavkaz orti mámleketlarida paydo bólgan.
Yunon olimi Feofrist 2300 yil ilgari tuqimi bilan kópaytirilgan sortlardiń aynishini kuzatgan va miywe tereklerni tek vegetativ yól bilan kópaytirishni usinis etgan.
Qadimiy Rimda ham navga katta e`tibor berilib, nav tazaligini saqlash maqsetinde muntazam ravishda nav ichida tanlash olib borishni, kópaytirish ushin navlarni tek eng yaxshi va yuqori hasilli tereklerdan olish kerekligini zarur deb hisoblashgan.
Evropada XVI asrdan boshlab awil xójaligida ekilayottan miywe túrleri soni ancha kópaydi. Shu bilan bir qatorda bog’dorchilik va kóchatchilik rivojlandi. Ósib borayotgan talablarga javob bera oladigan yuqori sapali navlar yaratildi.
İshlab chiqarishda navlardan samarali foydalanish va taza navlarni olish ushin mavjud navlarni har tomonlama úyreniw kerek. Shu sababdan selekciya taraqqiyoti bilan nav úyreniw ham rivojlana boradi. XIX asr boshlarida miywe navshunosligi miywechilikdan ajralib alohida ilmiy fanga aylandi.
Shu davrning kózga kóringan navshunoslari Dal`, Lyukas, Oberdin va basqa olimlarning fikricha, navshunoslikning vazifasi navlarni sinflash va tasvirlashdan iborat edi. Navga berilgan baho miywesini ta`riflash bilan cheklanib qoldi.
Miywe eginleri sortlarinng tek morfologiyaliq belgilerin úyreniw va ta`riflash bog’dorchilikning amaliy masalalarini hal qilmasligini rus olimlari M.V.Rıtov, İ.V.Michurin, V.V. Pashkevich va basqalar aytib chiqdilar. Ular sortlardiń muhim biologik qásiyetlerini va foydali xojaliq belgilerin úyreniw zarurligini ta`kidladilar. Bu navshunoslikda nav úyreniwning basqa ilmiy yónalishi edi.
İlmiy navshunoslikni rivojlantirishda rus olimi A.T.Bo-lotovning (1738-1833) xizmeti katta. Oniń asarlarida nashunoslik tarixida birinshi bólib navlarni ilmiy úyreniwga asos solindi.
V.V.Pashkevichning fikricha navshunoslikning rawajlaniwi sortlardiń tuproq-iqlim sharayatlari, sabiwshilar, changlanish jarayonida sortlardiń bir-biriga bólgan munosabatlari, hasilga kirish, pishish va terish, vegetativ fazalarining ótish muddatlari va hasildarliǵini úyreniwga bog’liq. Bunnan tashqari, navshunoslik sortlardiń nasl-nasabini, kelib chiqishini, miyweli eginlerinng yovvoyi ajdodlarini úyreniwi kerek. V.V.Pashkevichning kóp fikrlari hozirgi zamon navshunosligiga asos bóldi.
|
| |
