|
Cholgʻu ijrochiligida musiqiy taʼlim uzviyligini taʼminlashBog'liq musiqa-ta-limida-cholg-u-ijrochiligining-uzviylik-masalalari (1)Cholgʻu ijrochiligida musiqiy taʼlim uzviyligini taʼminlash
Providing the integrity of music education in instrumental performance
Tashkent, Uzbekistan
127
Bolalar musiqa va san‟at maktabini bitirgan o„quvchi keyingi ta‟lim bosqichiga
yo„l oladi. Bu bosqich o„rta maxsus bilim yurtlaridir. O„rta maxsus bilim yurtlarida
ta‟lim berish jarayonlarida o„quvchini kasbga yo„naltirishning ilk bosqichlari
boshlanadi. O„rta maxsus bilim yurtlarida o„quvchini ham mohir sozanda sifatida,
ham pedagog sifatida rivojlantirish masalasi yotadi. Bolalar musiqa va san‟at
maktabidan farqli ravishda o„quvchi o„rta maxsus bilim yurtida professional ijro etish
ko„nikmalarini hamda o„z ustida mustaqil ishlashni o„rganadi. Yuqorida aytib
o„tilganidek har bir o„quvchining o„zlashtirish imkoniyatlari birdek emas. Ta‟lim
jarayonida ana shu jihatlarni hisobga olish muhim ahamiyatga ega. Demak o„qituvchi
ijrochining bolalar musiqa va san‟at maktabidagi bilim va ko„nikmalarni qay darajada
o„zlashtira olganligini hisobga olgan holda ish olib borishi maqsadga muvofiq.
Albatta ijrochining bilim va ko„nikmalarni o„zlashtirishi hamda mohir sozanda bo„lib
yetishishida ustozning ahamiyati katta. Shunday holatlar ham kuzatiladiki, musiqa
maktabida bilimlarni o„rtacha o„zlashtirgan, ijro imkoniyatlari ham talab darajasida
bo„lmagan o„quvchilar o„rta maxsus ta‟limda bilimlarni a‟lo darajada o„zlashtirib,
ijrochi sifatida ham ijro imkoniyatlari rivojlanib, yuqori natijalarga erishishi mumkin.
Bu albatta o„rta maxsus bilim yurtidagi ta‟lim berish sifatiga hamda mutaxasislik
o„qituvchisining pedagogik mahoratiga borib taqaladi.
Demak o„rta maxsus bilim yurtidagi ta‟lim tizimini ham dutor cholg„usi
misolida ko„rib chiqamiz. Aksariyat hollarda musiqa maktabini tamomlab, o„rta
maxsus bilim yurtlariga ta‟lim olishni davom ettirishga kelgan o„quvchilar ijrosida
ba‟zi bir kamchiliklar kuzatilmoqda. Masalan ijro holati (postanovka)da
kuzatiladigan kamchiliklar, nota o„qish tezligining rivojlanmaganligi, jo„rnavoz bilan
ishlash ko„nikmalarining shakllanmaganligi hamda musiqiy-nazariy fanlarni yetarli
o„zlashtirilmaganligi. Dastlabki darslarda o„quvchining musiqa maktabida olgan
bilimlari, ijro imkoniyatlari, ijro qilgan asarlari repertuari, o„z cholg„usi haqidagi
bilimlarini tekshirib olish maqsadga muvofiq. O„quvchining ijro imkoniyatlari,
o„rganib chiqqandan so„ng dars mashg„ulotlari ana shu imkoniyatlarni hisobga olgan
holda tashkil etiladi. Avvaliga o„quvchidan murakkab bo„lmagan kichikroq asarlarni
ijro qilishi tavsiya qilinadi. Asta – sekinlik bilan asarlar murakkablashib boradi.
Musiqiy asarni yod olishda o„quvchiga frazaga bo„lib ishlashni o„rgatish kerak. Bu
asarni oson yod olishga katta yordam beradi.
Dutor cholg„usi shtrixlarga juda boy cholg„udir. Masalan, bilak zarb, chertma
zarb, terma zarb, teskari zarb, tremolo, rez, pitsikato, flajeletto kabilar. Bitta asar
ijrosida xilma – xil shtrixlarni qo„llashimiz mumkin. Bu asarni mazmun jihatidan
boyishiga yordam beradi. Shuning uchun o„quvchiga dutor alt cholg„usida turli xil
shrtixlarni o„rgatib, ana shu shrtixlar asosida gamma chalish vazifasi qo„yilsa, bu
o„quvchining o„ng qo„l imkoniyatlarining rivojlanishiga turtki bo„ladi. Ijrochilik
|
| |
