Savol va topshiriqlar:
1. Fe’l zamonlari deganda nimani tushunasiz?
2. Zamon ma’nosi necha xil ko‘rinishga ega?
3. O‘tgan zamon shakllari qanday yasaladi?
4. Mashqdagi misollar asosida o‘tgan zamon shaklidagi fe’llarning ma’nosidagi farqni tushuntiring.
5. Hozirgi zamon shakllari qanday yasaladi?
6. Mashqdagi misollar asosida hozirgi zamon shaklidagi fe’llarning qo‘llanishi-dagi farqni tushuntiring.
7. Kelasi zamon ma’nosi qanday shakllar bilan ifodalanadi?
8. Zamon shakllarining har biri ishtirokida bittadan gap tuzib, yozing.
308-mashq. Gaplardagi fe’llarning zamon shakli va ma’nosini izohlang. Bu gaplarda aslida qaysi shakl qo‘llanishi lozimligini, nima uchun berilgan gaplarda shu shakl qo‘llanganini ayting.
1. Alisher Navoiy 1941-yilda tug‘ildi. 2. Saidxon aka… bu qanday ko‘rgilik-a? Endi men nima qildim? (O‘. Umarbekov) 3. – Endi sizning etagingizni ushlaganim ushlagan, O‘rmonjon aka, – deb ko‘ziga yosh olganday bo‘ldi. (A. Qahhor) 4. Safar ikkimiz yantoq ortilgan eshagimiz qadamiga qarab kelyapmiz. Bir jihatdan bo‘riga yem bo‘lmay omon qolganimizga xursand bo‘lsak, ikkinchi tomondan bedana ovidan mahrum bo‘lganimizga achinardik. (N. Safarov) 5. Erta kuz kunlaridan birida Kamol: “Singlingning to‘yi bo‘lyapti, tezda yetib kelinglar!” degan telegramma oldi. (Sh. Xolmirzayev) 6. Shu kuni yo‘lakka kelib quloq soldim. Hovli jimjit, ariq bir qiyomda shovullaydi, chorvog‘ tomondan ba’zan barra ma’raydi. Qayerdadir sariq so‘piyon kiyovlaydi... birozdan keyin hovlidan tap-tup va shildiragan, jiringlagan tovush eshitildi. (A. Qahhor) 7. Bu ishning har bir varag‘idan shaxsiy g‘araz hidi keladi-ku. – Xo‘sh, qandoq shaxsiy g‘araz ekan? – Poraxo‘r deyiladi, poraxo‘rligiga dalil yo‘q. Xotinni zo‘rlagan, odam o‘ldirgan deyiladi, da’vogar yo‘q. (A. Qahhor) 8. Boya menga uchrashdi; g‘uldir-g‘uldir qiladi, maqsadiga hech tushunolmadim. (A. Qodiriy)
|
