47
1- gil ombori, greyferli ko‘prik krani bilan jixozlangan; 2- qabul bunkeri; 3-
gilaralashtirgich; 4-yashikli ta'minlanich; 5-osma beton to‘siq; 6-lentali konveyr; 7-
teshikli valslar; 8-qo‘pol
tuyish valslari; 9-lentali shnekli press; 10-mayin tuyish
valslari; 11-lentali shnekli press; 12- granulalarni quritish barabani; 13-gil quritish
barabani; 14-elevator; 15-qavat tayyorlovchi; 16-aylanma pech
2,8×20m; 17-qavat sovitgich; 18-maydalash uskunasi
Keramzit ishlab chiqaruvchi korxonalar asosan quyidagi fraksiyalardagi
mahsulotlarni ishlab chiqaradi: 0-5 mm-10%; 5-10mm – 40%; 10-20mm – 40%;
2040mm -10%;
Xomashyo materiallarni dastlabki sinash natijasida olish usuli, tarkibi, ishlab
chiqarishning texnologik sxemasi va olingan keramzit sifati aniqlanadi.
Korxonalarda asosan keramzit plastik usulida ishlab chiqarilib,
texnologik
sxemasi, gilli xomashyoni qayta ishlash variantlari va kuydirish pechi tipi bilan
farq qiladi. Ishlab chiqarishning quruq usuli asosan keramzit sifat shungizit olishda
qo‘llaniladi.
Misol tariqasida 7.2-rasmda keramzit shag‘ali loyihaviy ishlab chiqarish
sexining texnologik sxemasi keltirilgan. Sex uchta bo‘limdan iborat bo‘lib:
tayyorlash, kuydirish va tayyor mahsulotlar ombori. Xomashyo kondan
avtosamosvallarda omborga yetkaziladi. Ko‘prik greyferli kranda gil omborini
butun yuzasi bo‘ylab bir xil taqsimlanadi va ishlab chiqarishga jo‘natiladi.
Tayyorlash – quyish bo‘limida ikkita xomashyoni qayta ishlash va xom
granulalarni olish tizimlari mavjud bo‘lib, ulardan biri 7.2-rasmda keltirilgan,
ikkinchisi yuqori kon namligidagi gilni quritish liniyasi. Yilning issiq faslida gilni
avtosamosvalda bevosita xomashyoni issitish liniyasi
qabul bunkeriga uzatish
mumkin. Yuqori namlikdagi g‘ovaklangan gilni dastlab tosh ajratish valslariga,
so‘ngra quritish barabaniga yuboriladi. Quritilgan gilni lentali konveyrda
xomashyoni qayta ishlash liniyasi qabul bunkeriga yuboriladi, u yerda gilni qo‘pol
tuyish valslarida maydalanadi, gilaralashtirgichda suvli LST qo‘shimchali
qorishma bilan aralashtiriladi, so‘ngra mayin tuyish valslarida qo‘shimcha
maydalanadi, bunda valslar oralig‘i 11,5 mm. Tayyorlangan massa quyish
qurilmasi ustiga o‘rnatilgan yashikli ta'minlagichga uzatiladi. Lentali shnekli
pressda xom granulalar olinadi. Quyish qurilmasi sifatida
teshikli valslaridan
xomashyoda yirik qo‘shimchalar mavjud bo‘lsa foydalanish mumkin.
Tayyorlangan granulalar quritish barabanida namligi 19% dan oshmagan
holatda quritiladi, so‘ngra kuydirish bo‘limiga SMS-197 qurilmasiga jo‘natiladi.
Qatlam tayyorlash pechi(SMS-198) da granulalar to‘liq quritiladi, aylanma pech
(SMS-199) ga 200
0
S gacha qizdirilgan holda tushadi, so‘ngra 11501250
0
S
xaroratda kuydiriladi va ko‘pchitiladi. Ko‘pchigan granulalar dastlab pechda
sovitiladi (900-1000
0
S gacha), keyin qatlam sovitgichda (SM-1250) 80
0
S
gacha
sovitiladi.
Yirikligi 20 mm gacha bo‘lgan keramzit shag‘alini sovitish tezligi 100 0S/min
dan oshmasligi kerak.
Sovitilgan keramzit lentali konveyrda tayyor mahsulot omboriga uzatiladi,
so‘ng elevatorda shag‘alni navlarga ajratish uchun elakga jo‘natiladi. Olingan
48
fraksiya lentali konveyrda silos bankalariga taqsimlanadi. 5-10mm va 10-20mm
fraksiyalar uchun uchta silos, 0-5 mm va 20-40 mm fraksiyalar uchun bitta silos
olinadi. Silos bankalarining sig‘imi tayyor mahsulotning 4 sutkaga yetadigan
zahirasi bo‘yicha hisoblanadi. Omborda yirik fraksiyalar (20mm dan katta)
maydalanadi, elanadi va navlarga ajratilib silos bankalariga taqsimlanadi. Tayyor
mahsulotlar avtomobil va temir yo‘l transportlarida jo‘natiladi.
Keramzit qumini qaynovchi qatlam pechlarida
ishlab chiqarish keramzit
shag‘alini olish sexlari qoshida bajariladi, bunda xomashyo sifatida quritish
barabanidan chiquvchi granulalar – yarim tayyor mahsulotlar ishlatiladi.
Yiliga 50 ming m
3
keramzit qumini ishlab chiqarish sexi texnologik sxemasi
rasm-3 da keltirilgan. Ushbu sexni keramzit shag‘ali ishlab chiqarish korxonasi
maydoniga joylashtirish nazarda tutilgan. Ish rejimi – yil davomida uch smenada.
Ishlab chiqarish jarayoni quyidagilardan iborat: sexning tayyorlash bo‘limida
olingan va quritilgan granulalar xomashyo zaxirasi bunkeriga uzatiladi, so‘ngra
bolg‘ali tegirmonda quritiladi va maydalanadi. Yirikligi 5 mm gacha gil donalari
(namligi 8-12%) tindiruvchi siklonda ajratilib ikki
zonali qaynovchi qatlam
pechining sarf bunkeriga yuboriladi. Issitish zonasi harorati 200-400
0
S, kuydirish
zonasi harorati- 1000-1100
0
S ni tashkil etadi.
Keramzit qumining asosiy qismi (70
0
S gacha) kuydirish zonasidan qaynovchi
qatlam sovitgichiga tushadi, u yerda 120-180
0
S gacha sovitiladi. Qolgan chang va
zarralar (30% gacha) qoplamali siklonga yuboriladi. Sovitgich va siklondan
keramzit qumi pnevmatransport sistemasiga, so‘ngra tayyor mahsulot omboriga
jo‘natiladi.
