50
Quruq usul-toshsimon gilsimon xomashyolar (zich
quruq gilsimon jinslar,
gilsimon slanslar) bo‘lganda qo‘llaniladi. Bu usul juda oddiy bo‘lib, xomashyo
mahsulot maydalanadi va aylanma pechga kuydirish uchun yuboriladi. Dastlab
juda mayda donalar elab olinadi va o‘ta yirik bo‘laklar esa qo‘shimcha
maydalanadi. Bu usul agar xomashyo bir jinsli bo‘lsa, xavfli qo‘shimchalar
bo‘lmasa va yuqori ko‘pchish koeffitsientiga ega bo‘lsagina o‘zini oqlaydi. Xom
donalarning namligi 9% dan oshmasligi kerak.
13-MA’RUZA: AGLOPORIT ISHLAB CHIQARISH
Agloporit ishlab chiqarish texnologiyasi
Sanoat miqyosida agloporit ishlab chiqarishda gilli jinslardan quyidagi yarim
tayyor mahsulot tayyorlanadi. Gilli xomashyo, maydalangan toshko‘mir (yirikligi
5 mm gacha), qo‘shimchalar aniq me'yor bo‘yicha aralashtiriladi. Ko‘mirning
massa ulushi 7-12% ni tashkil etadi. Agar gilli xomashyo quruq bo‘lsa, u holda gil
aralashtirgichga suv qushiladi va gil bir xil massaga kelguncha aralashtiriladi.
Maxsus mashinalar granulyatorlarda (masalan, barabanli granulyatorda) gilli
granulalar olinadi. Tayyor granulalar aglomeratsion mashinada (10.2-rasm)
pishiriladi. Mashina to‘xtovsiz harakatlanuvchi aravali konveyrdan,
asosi issiqqa
chidamli po‘lat va ikki tomonidan to‘silgan kolosnikli panjaradan iborat. Konveyr
temir-yo‘l bo‘yiga vakum-kamera ustida harakatlanadi.
Gilli granulalar kolosnikli panjara ustidagi to‘siqli aravachaga 200300mm
qalinlikda sepiladi, yondiruvchi gorn ostida o‘tganida suyuq yoki gaz
ko‘rinishidagi yoqilg‘i yonishidan 1000
0
S xaroratgacha qizdiriladi. So‘ngra
vakumkameralar ustida harakatlanishdan, havoning so‘rib
olinishi natijasida xom
granulalar pishadi. Aglomeratsion mashinadan pishgan korj chiqadi.
Chiqqan korj bir jinsli bo‘lmay, ichki qismi to‘q rangda (tiklanish muhiti temir
oksidlariga o‘tishi bilan belgilanadi va bu yaxshi pishishiga olib keladi), yuza
qismida (ortiqcha xavo, oksidlanuvchi muhit, kuydirishdan past harorat) kichik
mustahkamlik va kam chidamli qo‘ng‘ir-qizg‘ish rangli pishmagan qatlam yuzaga
keladi. Shu sababli aglomeratsion panjarada hosil bo‘lgan pishgan yarim
maxsulot(korj)dan pishmaganlarini alohida ajratishdir. Korjni bo‘laklarga korj
maydalagich
yordamida ajratiladi, bo‘laklar panjaraga uzatiladi, bunda yaxshi
pishmagan donalari cho‘kadi, texnologik jarayonga qaytariladi,
xomashyoga
qo‘shimcha sifatida ishlatiladi va xom granulalarning pishishini, gaz
o‘tkazuvchanligini yaxshilaydi/
Xomashyoga qo‘shimcha sifatida, gilning pishish tezligini oshirishda va shu
bilan birga aglomeratsion mashinaning
quvvatini oshirishda, agloporit sifatini
yaxshilashda yog‘och opilkalari, yog‘och gidrolizi chiqindisi, kul va boshqa sanoat
chiqindilari ishlatiladi.
