119
Metallurgiya sanoatida chiqindi omborlariga xar yili katta miqdorda domna
shlaklari tashlanadi. YA’ni po‘lat etishda asosiy maxsulotdan tashqari 0,5-1 t shlak
chiqadi. Bunda massa bo‘yicha emas balki hajm bo‘yicha 2-3 barobar ko‘p
miqdorda shlak chiqadi. SHu sababli shlaklarni shartli ravishda chiqindi deyiladi.
Aslida bu qimmatli ikkilamchi mahsulot hisoblanadi.
Metallurgiya shlaklaridan noto‘g‘ri foydalanishda asosiy olinadigan
maxsulot narxiga xam tasir etadi, ya’ni shlaklarni olib kelish, chiqindi omborlariga
ko‘mish ortiqcha harajatga olib keladi. Metallurgiya shlaklarining kimyoviy tarkibi
turlichadir. Domna shlaklari asosan quyidagi oksidlardan iborat bo‘ladi: SaO - 3O-
50%; SiO
2
- 30-40%; Al
2
O
3
- 10-30%; temir, magnit va marganets birikmalari.
Kimyoviy tarkibi bo‘yicha shlaklarning ikki turi mavjud:
SaO+MgO
1 . Asosiy, asosiy modul -M
0
=─────── >1;
SiO
2
+Al
2
O
3
2 . Nordon , M
0
<1
Domna shlaki sement sanoatida ishlatiladi. Uning bir qismi shlakli tola va
quyma buyumlar olishda ishlatiladi. Asosan shlakning ko‘p miqdori to‘ldiruvchilar
ishlab chiqarishda ishlatiladi.
Eski chiqindi omborlaridan olinadigan shlaklarni maydalash va saralash
natijasida beton uchun yaroqli shag‘al ishlab chiqariladi. CHiqindi omborlaridagi
shlaklarning tarkibi va fizik, mexanik xususiyatlari bo‘yicha bir jinsli emas.
Ularning sovish darajasiga qarab kristallanishi turlicha kechadi. Mustahkamligi va
g‘ovakligi xam turlicha bo‘ladi. SHu sababli tanlagan holda eski chiqindi
omborlarini ochish va olingan shag‘alni boyitish maqsadga muvofiq bo‘ladi.
12-AMALIY MASHG’ULOT: KERAMZITNING ISHLAB
