264
Ekish me‟yori quruq cho„llarda 8-12 kg/ga, o„rmon cho„llarda 15 kg/ga,
suvli yerlarda 20 kg/ga. Ekish usuli yoppasiga qatorlab oddiy pichan olish uchun
va keng qatorlab urug„ yetishtirish uchun qo„llanadi. Ekish chuqurligi 2-4 sm.
Qo„noq sudan o„ti ekiladigan muddatda ekiladi.
Maysa ko„karib chiqqandan keyin qator oralariga ishlov beriladi.
Hosilni yig„ish. Pichan uchun hosil ro„vaklanish davrida o„riladi. O„rish
balandligi 7-8 sm, agar o„rish balandligi 4-5 sm bo„lsa, qo„noq qayta o„sib
chiqmaydi. Urug„ olish uchun boshoqchalar sarg„ayganda, urug„i qotganda
yig„iladi. Hosil kombaynlarda yig„iladi. Urug„
tozalanadi, quritiladi, 12-14%
namlikda saqlanadi.
BIR YILLIK MASTAK
Ahamiyati. Bir yilik mastak muhim yem-xashak ekin. Pichan va ko„katini
mollarning barcha turlari yaxshi eydi. Gullash davrini boshlanishida proteinning
miqdori 16,7% bo„ladi. Ekilgan yili ko„p ko„kat hosil qi ladi.
Sistematika va morfologiyasi. Bir yillik mastak
(Lolium multiflorum Lam.
var. westervololicum) popuk ildiz tizimiga ega. Ildizi asosan tuproqning haydalma
qatlamida joylashgan. Ayrim ildizlar tuproqningt 100 sm chuqurligiga kirib
boradi. Poyasi ingichka, balandligi 50-60 sm, goho 90 sm. Bargi oddiy, ingichka,
uzun bo„ladi, pastki qismida
yaltiroq, ustki qismi g„adir-budur, och yashil rangli,
eni 5-8 mm. Gul to„plami g„ovak boshoq, uzunligi 10-25 sm, boshoqchalar soni
12-25 dona. Boshoqchalari lansetsimon, 6-12 ta gulli, uzunligi 2,5 sm. Boshoqcha
qobiqlari yakka, qiltiqsiz. Gul 2 ta gul qobig„i, 2 ta tumshuqchali tuguncha, 3 ta
changdonlar. Tashqi gul qobiq qiltiqdi. Qiliqlari tishchali, uzunligi 6-8 mm. Pastki
gul qobiqlari qiltiqsiz bo„ladi. Urug„i kul rangli. 1000 ta urug„ning vazni 2,5-3,0 g.
Biologiyasi. Urug„i 1-4 °C haroratda unib chiqadi. O„sib
chiqishi uchun
maqbul harorat 20-25 °C. Maysa -2-3 °C sovuqqa bardoshli.
Bu namsevar o„simlik qurg„oqchilikka chidamsiz. Suv tanqisligida tuplanish
kamayadi, poya past bo„ladi, hosil kamayadi. Bir yillik mastak har xil tuproqlarda
265
o„saveradi: qumoq, quritilgan torfli tuproq, qumli va sernamli tuproqlar. Azotli
o„g„itlarga talabchan.
Bir yillik mastak unib chiqish davrda bitta murtak ildizibilan o„sib chiqadi.
Tuplanish davri o„simlikda 3-4 ta barg rivojlangpanda boshlanadi.
Yoppasiga
qatorlab ekilganda tuplanish darajasi 3-6 ta ga teng bo„ladi. Tup soni siyrak
bo„lganda tuplanish darajasi 200 tagacha boradi. Yangi poyalarning rivojlanishi
amal davrida davom etaveradi. Shuning uchun
bir amal davrida bir necha
marotaba o„riladi.
Bir yillik mastakda yer ustki ko„kat massasi tez shakllanadi. Bu tezpishar
o„simlik. Gullash 35-60 kunda kuzatiladi, amal davri 60-90 kun davom etadi.
Shuning uchun bu o„simlikni shimoliy mintaqalarda yetishtirish mumkin.
Bunda
1-2 o„rim beradi. Ikkinchi o„rimning hosili birinchisining 70% ni, uchinchi
o„rimida birinchining 30% ni tashkil qiladi. Birinchi va ikkinchi o„rimning orasi
30-35 kun, ikkinchi va uchinchi o„rimning orasida 45-50 kun bo„ladi.
