107
2. Sharqiy-Osiyo (Xitoy, Koreya, Yaponiya va Tibet viloyatlari) markazi -
past bo„yli,
zich kalta boshoqli, kalta qiltiqli yoki qiltiqsiz shakllari, olti qatorli
qiltiqli va qiltiqsiz o„simtali tur xillari mavjud.
3. Old Osiyo markazi - tabiiiy sharoitida vujudga kelgan boshog„ini
rangi
har xil, qiltig„ini uzunligi, boshoqning zichligi va boshoq o„zagini bo„g„inlarga
bo„linishi bo„yicha turli shakllari mavjud.
4. O„rta dengiz (Janubiy Afrika, Misr, Tunis, Jazoir) Falastin, Siriyada - doni
yirik, kasalikka chidamli oziq-ovqatda ishlatiladigan arpa turlaridan iborat.
5. O„rta Osiyo markazi - Tojikiston, Afg„oniston, O„zbekistonda issiqlikka,
qurg„oqchilikka
chidamli, kasalikka chidamsiz turlari ekilib - bu asosan yem-
xashak yo„nalishidagi arpa hisoblanadi.
6. Yevropa-Sibir markazi - tuproqni yuqori kislotaligiga chidamli arpa turlari
ekiladi, bu asosan pivo pishirish sanoatining asosiy xom ashyosi hisoblanadi.
7. Shimoliy va Janubiy Amerika markazi - boshqa mintaqalardan keltirilgan
turlari, bu mintaqa arpani kelib chiqishida eng yoshi hisoblanadi. Bu mintaqadagi
arpa turlari yotib qolishga chidamli, erta pishar va kasalikka
chidamliligi bilan
ajralib turadi. Arpa ekini qadimiy ekinlardan biridir.
14
Markaziy Osiyo hududida qadim zamonlardan beri ekilib kelinganligi
arxeologik qazishmalar natijasidan ma‟lum. 1954 yilgi arxeologik tekshirish
natijalariga ko„ra, janubiy Turkmanistonning Joytun
viloyatida topilgan arpa
donining neolit davrida, ya‟ni miloddan 5000 yil avval ekilganligi isbotlangan.
Hozirgi vaqtda arpa ekini dunyoning ko„plab davlatlarida: Yevropa, Osiyo,
Shimoliy Amerika, Lotin Amerikasi, Afrika, Avstraliya hududidagi ko„pchilik
maydonlarda ekiladi. Arpa ekini maydoni jahon bo„yicha 67 mln. gektar atrofida
bo„lib, bug„doy, sholi, makkajo„xoridan so„ng to„rtinchi o„rinni, O„zbekistonda esa
donli o„simliklar orasida bug„doydan keyin ikkinchi o„rinni egallaydi. Arpa
respublikamizning suvli va lalmikor yerlarida yetishtiriladi.
14
Vavilov P., Posypanov G. «Bobovye kul‟tury i problema rastitel‟nogo belka ». М. Ros.izdat, 1983
