74
Ma’lumki, dars mashg‘ulotlarida tarqatma materiallardan samarali foydalanish
juda muhim ahamiyatga ega hamda ularni tayyorlash pedagogdan sabr-toqat , kreativ
yondashuv va mahorat talab etadi.
Tarqatma materiallar sifatida berilgan topshiriqlar ta’lim oluvchilarning dars
jarayonida individual juftlikda yoki guruh bo‘lib hamkorlikda ishlashiga, berilgan
topshiriqlarni
hamjihatlikda bajarishiga, vaqtdan unumli foydalanishiga imkon
beradi.
Shuningdek, tarqatma materiallar yordamida bir vaqtning o‘zida muhokama
qilinayotgan savolni axborotni ham eshitish, ham ko‘rish orqali qabul qilish
shubhasiz, ta’lim oluvchilarning puxta bilim olishlariga va o‘z
navbatida ushbu
egallangan bilim ular xotirasida uzoq vaqt saqlanib qolishiga yordam beradi.
Bugungi kunda dars mashg‘ulotlarida tarqatma materiallardan foydalanish
tobora keng qo‘llanilmoqda va buning samarali hamda ijobiy tomonlari yaqqol
ko‘zga tashlanmoqda. Darsda ta’lim oluvchilarning bilim, malaka va ko‘nikmalarini
birdek shakllantirishda pedagogdan ulkan mahorat talab etiladi. Bunday paytda
mavzuga oid ma’lumotlarni, Grammatik qoidalarni,
berilgan matnlarni tarqatma
material sifatida yetkazib berish muhim rol o‘ynaydi.
Tarqatma materiallar-bu har qanday ko‘rgazmali vositalar bo‘lib, bu
diagrammalar, chizmalar, jadvallar, fotosuratlar, taqdimot slaydlari va boshqalar
bo‘lishi mumkin. Tarqatma materiallarni tayyorlash va qo‘llashda
quyidagi
qoidalarga alohida e’tibor qaratish maqsadga muvofiq:
-matn shrift 12 dan kichik bo‘lmasligi;
--sarlavhalarni bosh harf bilan yozish;
-bir betda 80 tadan ko‘p belgi ( harf, qavs, undov belgisi va hokazo)
ishlatmaslik;
-matnlar tushunarli, qisqa va oddiy bo‘lishi;
-varaq dizayni e’tiborni o‘ziga tortishi;
-tarqatish jarayonida me’yorni unutmaslik va shu kabilar.
75
Tarqatma materiallar yordamida o‘tiladigan mavzuning asosiy
mazmunini berish, olingan axborotni dars davomida va darsdan tashqarida ta’lim
oluvchilar bilan mustaqil muhokama qilish, ular diqqatini mustaqil fikrlash, ijodiy
izlanishga
qaratish, ularni darsga faol jalb qilish, ularning olgan bilimlarini nazorat
qilish va sinash mumkin.
O‘quvchilarga mavzuni yetkazishda tarqatmalarning o‘rni katta ahamiyatga
ega, albatta. Chunki bunda o‘quvchilarda mavzularni tezroq tushunib olish va eslab
qolishi uchun yordam beradi.
Darslar ham juda qiziqarli, mazmunga boy tarzda
o‘tadi.
Darsda tarqatma materiallardan foydalanish o‘quvchilarning ta'limiy jarayonini
yaxshilash uchun samarali usullardan biri hisoblanadi. Quyida darsda tarqatma
materiallardan foydalanish bo‘yicha tavsiyalarni keltiramiz:
1.
Mavzuga mos tarqatma materiallar tanlash. Darsning maqsadi va mavzuga
mos keladigan tarqatma materiallarni tanlash kerak.
2.
Tarqatmalarni o‘quv jarayonida samarali foydalanish. Tarqatma
materiallarni o‘quvchilarning darsga faol jalb qilish uchun, yangi mavzuni o‘rganish
yoki mustahkamlashda foydalanish mumkin.
3.
Tarqatmalar mazmuni va ko‘rinishiga e'tibor berish.
Tarqatma materiallar
aniq, tushunarli va ko‘rgazmali bo‘lishi kerak. Ularning mazmuni va dizayni
o‘quvchilarga qulay bo‘lishi kerak.
4.
Tarqatma materiallarni taqsimlash. Tarqatma materiallarni o‘quvchilarga
to‘g'ri va oqilona taqsimlash kerak. Buning uchun har bir o‘quvchiga yetarli
miqdorda tarqatma material berish maqsadga muvofiq.
5.
Tarqatma materiallarni saqlash va qayta foydalanish. Darsda foydalanilgan
tarqatma materiallarni to‘g'ri saqlash va keyingi darslar uchun qayta foydalanish
mumkin.
6.
Tarqatma materiallardan foydalanish samaradorligini baholash. Dars
jarayonida tarqatma materiallardan foydalanish samaradorligini
baholash va keyingi
darslar uchun yangilash kerak.
76
Darsda
tarqatma
materiallardan
maqsadli
va
samarali
foydalanish
o‘quvchilarning o‘zlashtirishini yaxshilashga hamda darslarda qiziqishlarini
oshirishga yordam beradi.
Demak, tarqatmalardan samarali foydalanish orqali biz o‘quvchilarga ta’lim-
tarbiyadan tashqari, fasllar, o‘yinchoqlar, internetdan samarali foydalanish, jismoniy
harakatlar, tevarak-atrof bilan tanishish, shaxsiy gigienaga rioya qilish kabi
ma’lumotlar bilan ham tanishtirib boramiz.
Hozirgi vaqtda ta’lim jarayonida tarqatmalarning turli xillari keng
qo‘llanilmoqda. Tarqatmalarni qo‘llash jarayonida yuqori samaradorlikka erishishga
olib keladi. Bu tarqatmalarning har birini darsning didaktik
vazifasidan kelib chiqib
tanlash maqsadga muvofiq. An’anaviy dars shaklini saqlab qolgan holda, uni ta’lim
oluvchilar faoliyatini faollashtiradigan turli-tuman metodlar bilan boyitish ta’lim
oluvchilarning o‘zlashtirish darajasi o‘sishiga olib keladi.
