3- kurs talabasi Nuratdinova Sharofat Ilmiy rahbar: Yerimbetova Parshagul Nukus 2022 Mundarija kirish I bob. Maktabgacha yoshdagi bolalar bilan lug‘at ishini olib borishning mazmuni

Download 43.89 Kb.
bet	5/9
Sana	18.05.2022
Hajmi	43.89 Kb.
	#21394

1 2 3 4 5 6 7 8 9

Bog'liq
Sharofat
Texnika xavfsizligi, ЭСТЕТИКА, Reja Kirish. Bozor iqtisodiyotining mazmuni va unga o’tishning , Insert-metodi (2), 2-laboratoriyalıq jumıs, Spektrofotometr-WPS Office, portal.guldu.uz-Ona tili va adabiyot, Moliyaviy siyosat, 240-242, KT maruza

II BOB. Bolalar lug‘atini boyitishda ta’limiy o’yinlar 2.1. Lug‘atni boyitish uchun yordam beradigan ta’limiy o‘yinlarning turlari

Harakatli o‘yin: «Kim tezroq paxta teradi».
Ikkita guruh bittadan yugurib borib, chanoqni olib, savatga solishadi, orqaga qaytib, safning ortiga turishadi.
Bolalar bilimini tekshirish va mustahkamlash uchun savollar
• Paxtani kimlar yetishtiradi?
• Paxtadan qanday mahsulotlar olinadi?
• Paxtalarni qaysi mashinalarda teradilar?
• Kimning hikoyasi sizga yoqdi?

II BOB. Bolalar lug‘atini boyitishda ta’limiy o’yinlar
2.1. Lug‘atni boyitish uchun yordam beradigan ta’limiy o‘yinlarning turlari
Ta’limiy o‘yinlar ta’limiy o‘yin sifatida bolalarning yosh xususiyatlariga mos keladigan o‘yinlar sirasiga kiradi. Didaktik o‘yinlarning muhim belgisi undagi qoidalarning mavjudligidir. o‘yinda o‘yin maqsadi, o‘yin qoidalari, o‘yin harakatlari o‘rtasida uzviy aloqa mavjud. O‘yin maqsadi o‘yin harakatlarining tabiatini belgilaydi. O‘yin qoidasi esa, o‘yin harakatlarini, vazifasini hal etishga va o‘yindagi harakatlarni amalga oshirishga yordam beradi.
Ta’limiy o‘yinlar orqali bolalarga yangi bilimlar, tushunchalar berib boriladi. Bu o‘yinlarda bolaning har tomonlama rivojlanishi, bilim jarayoni, sensor madaniyati, nutq faoliyati, aqliy qobiliyatlari takomillashadi. O‘yin qoidasiga rioya qilish, unga amal qilish o‘yin mazmunini boyitadi.
Mashqlar - bolaning ma'lum bir mazmundagi aqliy yoki amaliy harakatlarini takroriy takrorlash. Jismoniy mashqlar orqali bolalar o'rganadilar turli yo'llar bilan aqliy faoliyat, ular turli ko'nikmalarni (o'quv, amaliy) shakllantiradi⁷.
Maktabgacha ta'lim mazmunining muhim qismini bola mashqlar orqali egallashi mumkin. Ko'pgina mashqlar ob'ektiv xarakterga ega, ya'ni ularni amalga oshirish ob'ektlardan, o'yinchoqlardan foydalanishni talab qiladi.
Mashqlar maktabgacha yoshdagi bolalarni o'qitishda qo'llaniladi har xil turdagi. Ba'zi hollarda bolalar o'qituvchiga taqlid qiladigan mashqlarni bajaradilar (taqlid mashqlari.) Bularga artikulyatsiya apparatlarini rivojlantirish, madaniy va gigiyenik ko'nikmalarni mustahkamlash uchun, didaktik o'yinchoqlar bilan va boshqalar kiradi. Boshqa turdagi mashqlar konstruktiv deb ataladi, chunki. ularda bola o'qituvchi rahbarligida hal qilgan vazifalarga o'xshash vazifalarni bajaradi. Boshqacha qilib aytganda, bola ilgari o'rganilgan harakat usullarini yangi tarkibga o'tkazadi. Va nihoyat, bola o'ziga tegishli bo'lgan bilim va ko'nikmalarning kombinatsiyasini, boshqa kombinatsiyasini talab qiladigan ijodiy mashqlarni bajaradi.
Mashqlar bilim va ko'nikmalarni bosqichma-bosqich murakkablashtirish asosida qurilgan, shuningdek, ma'lum bir yosh guruhi uchun o'quv dasturiga mos keladigan ma'lum tizimda amalga oshiriladi. Mashqlarning murakkablashishi beriladigan bilim va ko'nikmalar xarakterining o'zgarishi, shuningdek ularni amalga oshirish vaqtining ko'payishi (kamayishi) tufayli sodir bo'ladi.
Amaldagi mashqlarning o'ziga xosligi maktabgacha ta'lim, ular, qoida tariqasida, bola uchun qiziqarli va tushunarli bo'lgan amaliy yoki aqliy faoliyatga kiritilganligidan iborat. Maxsus joy didaktik va ochiq o'yinlarga kiritilgan mashqlarni bajarish. Bolalar harakatlarining o'ynoqi tabiati tufayli, alohida qiziqish bilan, yangi faoliyat va ko'nikmalarni osongina idrok etadilar va ilgari o'rganilganlarini mustahkamlaydilar. O'yin mashqlari quvonch, hissiy ko'tarilish muhitini yaratadi, bu maktabgacha yoshdagi bolaning, ayniqsa yosh bolalarning ruhiy salomatligi uchun juda muhimdir.
Mashqlarni o'tkazishning didaktik qoidalari quyidagilar:
Bolalar uchun o'quv vazifasini qo'ying, nima qilish kerakligini ayting (qog'ozdan qo'g'irchoq uchun kiyim yasashni, jumlalarni tuzishni, muammolarni hal qilishni, o'simliklarni ko'paytirishni va hokazolarni o'rganamiz)⁸;
Bir vaqtning o'zida og'zaki tushuntirish bilan harakatlarni qanday bajarish kerakligini ko'rsating (asta-sekin, bola bo'lajak faoliyatning tasvirini shakllantiradi, unga muvofiq mashqni bajaradi.) Qiyinchilik bo'lsa, eslatib o'ting, savol yordamida diqqatni torting. bolalarni qiyin, tushunarsiz narsalarga, ba'zan tezlashtiradi, maslahat beradi, rag'batlantiradi. Agar harakat qilish usuli qiyin bo'lib chiqsa (o'yinchoqni yuving va arting), o'qituvchining namoyishi va tushuntirishidan so'ng darhol bolalarga uni bosqichma-bosqich bajarishga ruxsat bering;
Bilim va ko'nikmalarni o'zlashtirish uchun takroriy mashqlar talab qilinadi, lekin asta-sekin qiyinlashib borayotgan vazifa bilan, yangi ish usullarini joriy qilish, boshqa fan jihozlaridan foydalanish. Takroriy mashqlar bolalardan ijodkorlik ko'rsatishni talab qiladigan shartlar, vazifalarni o'z ichiga olishi kerak;
Bolalar tomonidan mashqlarni bajarish o'qituvchi tomonidan nazorat qilinishi kerak, aks holda noto'g'ri ish usullari, buzilgan bilimlar tuzatilishi mumkin. To'g'ridan-to'g'ri nazoratdan (o'yin tasviri, faoliyat mahsulotlarini tahlil qilish orqali) bilvosita nazoratga o'tish, asta-sekin bolalarda o'zini o'zi boshqarish elementlarini rivojlantiring⁹.
Ta’limiy o‘yinlarda tabiiy narsa va buyumlardan keng foydalaniladi. Bolaning kun tartibida ta’limiy o‘yin uchun vaqt va joy ajratilishi kerak. Bunday o‘yinlar mashg‘ulot jarayonida va o‘yindan tashqari vaqtlarda guruh yoki yakka-yakka o‘tkaziladi. Bunda o‘yin mazmuni va natijasi puxta aniqlanadi. Ta’limiy o‘yinlarda quyidagi qoidalarga amal qilinishi kerak:
1. Navbatma-navbat ta’sir etish.
2. So‘ralganda javob berish.
3. O‘rtoqlari fikrini eshita olish.
4. O‘yin jarayonida boshqalarga xalaqit bermaslik.
5. O‘yin qoidasini bajarish.
6. O‘z xatosini tan olish.
Ta’limiy o‘yinlarda bolalarning yosh, individual xususiyatlarini hisobga olish lozim. O‘yinda o‘yin tempi va ritmi katta rol o‘ynaydi, juda sekin va bir tekisdagi temp bolani ko‘p kuttiradi, juda tez temp esa bolalarni hayajonga soladi, turli bahs-munozaralarga olib keladi. Kattalar tomonidan o‘yin ishtirokchilarini to‘g‘ri baholash muhim ahamiyatga ega.
Ta’limiy o‘yinlarning quyidagi turlari mavjud: a) buyum va o‘yinchoqlar bilan o‘ynaladigan; b) stol-bosma; d) og‘zaki so‘z o‘yinlari.
Buyum va o‘yinchoqlar bilan o‘ynaladigan o‘yinlar bolaning ilk yoshidan boshlab, to maktab yoshiga yetgunga qadar o‘ynaladigan o‘yin turi hisoblanadi. Bunda bolalarning tasavvurlari, diqqatlari o‘yin asosini tashkil etadi. Ularda tevarak-atrofdagi narsa va buyumlar, ularning sifati, foydali tomonlari to‘g‘risida umumiy tushuncha hosil bo‘ladi. O‘yinda o‘ynaladigan har bir buyum yoki o‘yinchoq o‘zining tashqi ko‘rinishiga ega bo‘lishi, narsaning asosiy belgisini ajrata bilish imkonini berishi lozim. Bunday o‘yinlar bolalarning narsalarning shakli, hajmi, belgisi, sifati haqidagi bilimlarini kengaytiradi.
Stol-bosma o‘yinlari bolalarning tevarak-atrof haqidagi tasavvurlarini aniqlash, bir tizimga solish, tafakkurini (tahlil qilish, sintez, umumlashtirish, tavsiflash) o‘stirish imkonini beruvchi o‘yin usulidir. Bu o‘yin turiga a) loto; b) juft rasmlar; d) domino; e) labirint kiradi.
Didaktik o‘yinlar ta’limiy o‘yin sifatida bolalarning yosh xususiyatlariga mos keladigan o‘yinlar sirasiga kiradi. Didaktik o‘yinlarning muhim belgisi undagi qoidalarning mavjudligidir. O‘yinda o‘yin niyati, o‘yin qoidalari, o‘yin harakatlari o‘rtasida uzviy aloqa mavjud. O‘yin niyati o‘yin harakatlarining tabiatini belgilaydi. O‘yin qoidasi esa, o‘yin harakatlarini, vazifasini hal etishga va o‘yindagi harakatlarni amalga oshirishga yordam beradi¹⁰.
Didaktik o‘yinlar orqali bolalarga yangi bilimlar, tushunchalar berib boriladi. Bu o‘yinlarda bolaning har tomonlama rivojlanishi, bilim jarayoni, sensor madaniyati, nutq faoliyati, aqliy qobiliyatlari takomillashadi. O‘yin qoidasiga rioya etish, unga amal qilish o‘yin mazmunini boyitadi.
Didaktik o‘yinlarda tabiiy narsa va buyumlardan keng foydalaniladi. Bolaning kun tartibida didaktik o‘yin uchun vaqt va joy ajratilishi kerak. Bunday o‘yinlar mashg‘ulot jarayonida va o‘yindan tashqari vaqtlarda guruh yoki yakka-yakka o‘tkaziladi. Bunda o‘yin mazmuni va natijasi puxta aniqlanadi. Didaktik o‘yinlarda quyidagi qoidalarga amal qilinishi kerak:
1. Navbatma-navbat ta’sir etish.
2. So‘ralganda javob berish.
3. O‘rtoqlari fikrini eshita olish.
4. O‘yin jarayonida boshqalarga xalaqit bermaslik.
5. O‘yin qoidasini bajarish.
6. O‘z xatosini tan olish.
Didaktik o‘yinlarda bolalarning yosh, individual xususiyatlarini hisobga olish lozim. O‘yinda o‘yin tempi va ritmi katta rol o‘ynaydi, juda sekin va bir tekisdagi temp bolani ko‘p kuttiradi, juda tez temp esa bolalarni hayajonga soladi, turli bahs-munozaralarga olib keladi. Kattalar tomonidan o‘yin ishtirokchilarini to‘g‘ri baholash muhim ahamiyatga ega.
Didaktik o‘yinlarning quyidagi turlari mavjud: a) buyum va o‘yinchoqlar bilan o‘ynaladigan; b) stol-bosma; d) og‘zaki so‘z o‘yinlari¹¹.

Download 43.89 Kb.

1 2 3 4 5 6 7 8 9

Download 43.89 Kb.