3-Mavzu: Sezgi va idrokning psixologik mohiyati, fiziologiyasi
REJA
1. Sezgi va idrokning psixologik mohiyati, fiziologiyasi Teri tuyushning uch komponenti
(sezish, haroratni sezish, og’riqni sezish). Teri tuyushning murakkab shakllari va sezish
idroki.
2. Sezish va harakatni sezishni o’rni. Sezish obrazining paydo bo’lish fazalari. Sezishning
fiziologik mexanizmlari. Eshitishning fiziologik va neyrofiziologik asoslari.
Eshitish
idrokining murakkab formalari.
3 .Ko’rish analizatorining tuzilishi. Ko’rish analizatorining yo’llari. Ko’rish
analizatorining markaziy apparati. Birlamchi va ikkilamchi ko’rish po’stloqlari..
Adaptatsiyani vujudga kelishi. Adaptatsiyaning periferik va markaziy mexanizmlari.
4 .Idrokning assotsiativ nazariyasi. Nativizm va empirizm. Geshtalt psixologiyada idrok.
Gibsonning idrok nazariyasi. Xebning idrok nazariyasi. Piajening idrok nazariyasi.
Pertseptiv faoliyat nazariyasi. Mutlaq eshitish. Har xil musiqiy
ohanglarda tovushlarni
idrok qilishning ketma-ketligi. Rang sinesteziyasini fizikasi
va nutq tovushlarining
fonologiyasi. So’zlarni idrok qilish.
Sezgi haqida tushuncha
Ma'lumki bizni o’rab turgan tashqi olamdagi narsa va hodisalarning juda ko’p belgi
va xususiyatlari mavjud. Masalan, narsalarning rangi, ta'mi, hidi, qattiq yoki yumshoqligi,
g’adir-budur yoki tekisligi, harorat va boshqalar. Ana shu narsa va hodisalarning turli xil
belgi, xususiyatlarini biz ham turlicha sezgi a'zolarimiz orqali ongimizda aks ettiramiz.
Tevarak-atrofimizdagi narsa va hodisalarning turli xil belgi hamda xususiyatlari har doim
ham bizning sezgi a'zolarimizga ta'sir etib turadi. Natijada
bizda turli sezgilar hosil
bo’ladi. Chunonchi, nurlarning ko‘zimizga ta'sir qilishi natijasida ko’rish sezgisi, har xil
tezlik va kuchlanishdagi havo to’lqinlarining quloqimizga ta'sir etishi natijasida eshitish
sezgisi, nafas olish paytida havo bilan birga burun bo’shlig’iga kirgan har turli modda
zarrachalarining ta'siri
natijasida hid sezgisi, biror narsani qo’limiz
yoki badanimizga
tegib ta'sir etish natijasida teri (taktil - biror narsaning terimizga tegishi)
yoki bosim
sezgisi va shu kabi sezgilar har doim hosil bo’ladi.
Demak,
