|
3-Mavzu: Sezgi va idrokning psixologik mohiyati, fiziologiyasi reja
Pdf ko'rish
|
| bet | 14/25 | | Sana | 21.05.2024 | | Hajmi | 447,68 Kb. | | #247741 |
Bog'liq 3-mavzuIdrokning nerv fiziologik asosi
Idrok ham sezgi kabi reflektor jarayon hisoblanadi.
I.P.Pavlov
bo’yicha idrokning
negizini tevarak-atrofimizdagi narsa va hodisalar reseptorlarga ta'sir etishi natijasida bosh
miyaning katta yarim sharlari qobiqida hosil bo’ladigan shartli reflekslarning muvaqqat
nerv bog’lanishlari tashkil etadi. Tashqi olamdagi narsalar va hodisalar kompleks
qo‘zg’atuvchi sifatida xizmat qiladi. Analizatorlarning qobiq bo’linmalar o‘zagida ana
shu kompleks qo‘zg’atuvchilarning murakkab tahlili va sintezi amalga oshiriladi. Idrok
sezgilarga qaraganda miyaning ancha yuksak darajadagi tahlil qilish, umumlashtirish
faoliyati hisoblanadi. Tahlil qilmasdan turib, idrokning anglangan bo’lishi mumkin emas.
Jumladan, notanish xorijiy tilda aytilgan nutq boshdan-oyoq tovushlar oqimi tarzida idrok
etiladi. Nutqning anglangan holda idrok etilishi, ya'ni u tushunishi uchun nutqning
alohida iboralarga mohiyat e'tibori bilan so‘zlarga ajratish shartidir. Ayni paytda nutqni
idrok etish jarayonida tahlil bilan bab- baravar tarzda sintez qilinadi, shu tufayli biz
aloqida tarqoq tovushlarni emas, balki so‘zlarni va iboralarni idrok etamiz. Muvaqqat
nerv bog’lanishlarining o’rnatilishi sintezning negizini tashkil qiladi. Idrokning negizi
nerv bog’lanishlarining ikki turidan, bitta analizator doirasida hosil bo’ladigan
bog’lanishlardan va analizatorlararo bog’lanishlardan tarkib topadi. Birinchi holat
organizmga bitta modallikdagi kopleks qo‘zg’atuvchi ta'sir etganda kuzatiladi. Eshitish
analizatorlariga ta'sir qiladigan alohida tovushlarning o‘ziga xos birikmasidan iborat kuy
ana shunday qo‘zg’atuvchi bo’lishi mumkin. Ushbu kompleksning hammasi bitta
murakkab qo‘zg’atuvchi sifatida ta'sir qiladi.
Kompleks qo‘zg’atuvchining ta'siri ostida hosil bo’ladigan nerv bog’lanishlarining
boshqa bir turi ham borki, ular turli xildagi analizatorlar doirasidagi bog’lanishlardan
iboratdir.
|
| |
