3-Mavzu: Sezgi va idrokning psixologik mohiyati, fiziologiyasi reja




Download 447,68 Kb.
Pdf ko'rish
bet15/25
Sana21.05.2024
Hajmi447,68 Kb.
#247741
1   ...   11   12   13   14   15   16   17   18   ...   25
Bog'liq
3-mavzu

I.M.Sechenov
narsani yoki fazoni ko’rish kinestezik, paypaslash 
assosiasiyalari orqali va boshqa sezgilarning assosiasiyasi orqali idrok etilishini izohlab 
bergan edi.
Kishidagi bog’lanishlarga albatta so‘zning eshitilishi bilan obrazi ham qo’shiladiki, 
unda muayyan narsa yoki fazoga munosabat gavdalangan bo’ladi. Idrok negizida hosil 
bo’ladigan muvaqqat nerv bog’lanishlari tashqi olamdagi narsalar va hodisalar 
xususiyatlarining ob'ektiv bog’lanishlar asosida tarkib topadi. Analizatorlar o’rtasida 
hosil bo’ladigan bog’lanishlar tufayli biz idrokimizda narsa va hodisalarning buning 
uchun moslashgan analizator bo’lmagan xususiyatlarini (masalan, narsaning hajmi, 
solishtirma og’irligi) ham aks ettiramiz.
Shuning uchun ham biz idrok qilganimizda olamni sezgilarimizga nisbatan 
chuqurroq qilib olamiz. Bu muvaqqat nerv bog’lanishlar narsa-hodisaning birgina xossasi 
bilan emas, balki barcha xossalari kompleks qo‘zg’atuvchilar ta'siri bilan vujudga keladi. 
Masalan, talaba butun bir dars jarayonida idrok qilayotganda o’qituvchini ko’radi, uning 
nutqini tinglaydi, yozadi. Bu kompleks qo‘zg'atuvchilar ko’rish, eshitish, muskul-harakat 
reseptorlarini qo‘zg’aydi. Kompleks qo‘zg’atuvchilarning analizatorlarning miya po’sti 
qismidagi yadrolarida murakkab tahlil va sintez qilishi amalga oshadi. Idrok jarayonida 
tahlil bilan bir vaqtda sintez ham ro’y beradi. Shuning uchun biz ayrim tovushlarni emas, 


butun so‘z va iboralarni idrok qilamiz. Demak, idrokning nerv fiziologik asosida ikkinchi 
signal tizimining muvaqqat nerv bog’lanishlari yotadi. Muvaqqat nerv bog’lanishlarining 
hosil bo’lish jarayonini sintez asosini ikki xil nerv bog’lanishlari tashkil qildi. 
Bir analizator doirasida hosil bo’ladigan bog’lanishlar bir narsadagi kompleks 
qo‘zg’aluvchilarining organizmga ta'sir etishdan vujudga keladi. Masalan, eshitish 
analizatoriga ta'sir qiladigan ayrim tovushlarning o‘ziga birikishi shunday qo‘zg’ovchi 
bo’la oladi. Musiqa tinglash, rasm ko’rish, ular analizatorlararo bog’lanishlar, bir narsa 
yoki bir necha analizatorlarga ta'sir etadi. Masalan, ko’rish, muskul analizatorlari, 
ma'ruza, monolog. 

Download 447,68 Kb.
1   ...   11   12   13   14   15   16   17   18   ...   25




Download 447,68 Kb.
Pdf ko'rish

Bosh sahifa
Aloqalar

    Bosh sahifa



3-Mavzu: Sezgi va idrokning psixologik mohiyati, fiziologiyasi reja

Download 447,68 Kb.
Pdf ko'rish