O’rnatish vintlarining kallagida otvyortka uchun o’yiq ishlangan bo’ladi,
shuningdek, kalitta burash uchun kallagi kvadrat yoki olti yoqli ishlanadi.
Bunday
vintlarning uchlari kovus silindirik, poganali qilib yoki tekis ishlanadi.
Maxkamlash
vintlari “Bint M 10 X30 Standartga muvofiq ” tarzida belgilanadi ,bu yeda M 10 yirik
tishli, diametric 10 mm bo’lgan metric rezba, 30- sterjenening uzunligi. Standartga
16.8- chizma
muvofiq vintning kallagi yarim yumaloqliginmi
va unda otverka uchun
mo’ljallangan o’yigi borligini ko’rsatadi . (16.8 – chizmada)
kallagida olti yoqli o’yigi bo’lgan vintlarning kaliti ko’rsatilgan. Bunday kalitlar
Standartga muvofiq ga kora yasaladi. Metallga mo’ljallangan vintlardan tashqarin
yog’och, plastmassa uchun mo’ljallangan vintlar xam bo’ladi yog’och vintlarning kallagi
yarim yumaloq yoki yarim yshrin shakilda va olti yoqli kvadrat kallagli qilib ishlanadi.
Bunday vintlarning shurup deyiladi.
Yog’och vintlarning berilishi quydagicha:
Shrup A 3X20 O’zDSt 2.145-96.
Shrup 6X35 O’zDSt 2.473-94
Bu yerda A vintning I – ishlanishligini , 3 vint diametri , 20 esa uning uzinligini
bildiradi.
Shponkali birikmalar
Shponka valni o’nga o’rnatilgan detal masalan tishli g’ildirak xrapavik shkiv va
xakozolar bilan biriktirishda ishlatiladi. Shponkali birikmalar prizmatik ponasimon va
segment shponkali vositasida bajariladi. Ponalarning o’lchamlari valning diametiga qarab
tanlab olinadi. (16.9- chizma)
16.9- chizma
16.10- chizma
Prizmatik shponka bilanbiriktirish ko’proq tarqalgan bo’lib, u asosan,
aylanma
xarakatlarni uzatishlarda ishlatiladi.(16.10- chizma) Bunday birikmalarni Xosil qilish
uchun valda va gildirak vutilkaida ariqcha o’yilgan bo’ldi .
bu ariqcha shponka
joylashtiriladi. Bunda shponka bilan g’ildirak vitulkasidagi ariqcha orasida zazor
qoldiriladi. Yig’ish chizmalarda shponka faskalari ko’rsatilmaydi.
Xamma tipdagi
pirzmadagi shponkalar birikmasining chizmasi bir xil chiziladi. Agar biror detal masalan
shesternyalar bloki ish davrida o’q bo’yicha surilib ishlaydigan bo’lsa u xolda shponkani
valga vintlar vositasida mustaxkamlanadi. Bunday shponkalar yo’naltiruvchi shponkalar
deyiladi. Ularning o’lchmi Standartga muvofiqga muoviq olinadi. Bunday shponkalari
pazlardan chiqarilib olish uchin uning o’rtasidagi rezbali teshigiga vint buraladi.
Avtotraktorsizlik va stanoksazlik mashina detallarida katta bo’lmagan kuchlarni uzatish
uchun segment shponkalar ishlatiladi.(16.11-chizma)
16.11 - chizma
16.12- chizma
Ponosimon shponka va uning birikmasi korsatiladi bunday ponalar ko’zg’almas
birikmalarda ishlatiladi va ular qiyaligi 1:100 qiyalikda bo’ladi. Standartga muvofiqga
ko’ra ponasimon shponkalar pirizmatik shponkalar prizmatik shponkalar kabi 3 xil qilib
ishlanadi. 16.12-chizmalarda standartga muvofiqga ishlagan kallakli ponasimon shponka
va uning birikmasi ko’rsatilgan .Ponasimon shponkalarni joylashtirish
uchun vallarda
ariqcha o’yiladi yoki tekis qilib kesib tashlanadi shikivda esa ariqcha ochiladi (16.12-
chizma)
Agar shponka ish chizmasida tasvirlangan u xolda uning barcha elementlari va
olchamlari ko’rsatilgan bo’lishi kerak Shponka Standartga muvofiqda ko’rsatilgan
o’lchamlar bo’yicha ariqchalar esa Standartga muvofiqda korsatilgan o’lchamlar
bo’yicha chiziladi.
