|
4-ma'ruza. Bilimlarning tiplari, xususiyatlari, tushunish darajalari va ularni olish usullari
|
| bet | 6/23 | | Sana | 31.10.2023 | | Hajmi | 177.31 Kb. | | #91305 |
Bog'liq 4-маруза1 (Билимлар ва типлари) portal.guldu.uz-Metodika fanlarni o`qitish texnalogiyalari, 2.9. hozirgi o`zbek adabit tilidan kurs ishi metodikasi 5. Faollik. EHMlarning paydo bo`lishi va ularda ishlatiladigan axborot birliklarning ma’lumotlarga va buyruqlarga ajratilishidan boshlab ma’lumotlar passiv, buyruqlar esa faol vaziyatda yuzaga keldi. EHMda sodir bo`ladigan barcha jarayonlar buyruqlar yordamida amalga oshiriladi, ma’lumotlar esa bu buyruqlar tomonidan kerak bo`lganda foydalaniladi. ITlar uchun bu vaziyat yaroqli emas. Insondagi kabi ITlarda u yoki bu harakatni faollashtirishga tizimda mavjud bilimlar yordam beradi. Bazada faktlar yoki voqealar tavsiflarining paydo bo`lishi, bog`lanishlarni o`rnatish tizim faolligining manbai bo`lishi mumkin [11-15].
Axborot birliklarning sanab o`tilgan beshta xususiyatlari shunday qirralarini aniqlaydiki, qaysikim ma’lumotlar bilimlarga va MB esa BBga aylanadi. Bilimlar bilan ishlashni ta’minlaydigan vositalar majmuasi BBni boshqarish tizimlarini hosil qiladi. Hozirgi paytda ichki izohlanishlar, strukturalashtirish, bog`liqliklar to`liq ifoda qilingan BB mavjud emas, semantik o`lchov kiritilgan va bilimlarning faolligi ta’minlangan.
4. Bilimlarni tushunish darajalari
Mavjud ITlarda beshta asosiy tushunish darajalarini va ikkita metatushunish darajalarini ajratish mumkin [2-4].
Birinchi daraja matndan kiritilgan savollarga javobni tizim to’g’ridan-to’g’ri ma’nosiga asoslanib shakllantirish sxemasi bilan xarakterlanadi. Masalan, tizimga «Nonushtadan keyin, soat sakkizda, Zarrux maktabga ketdi. Soat ikkida u uyga qaytdi. Tushlikdan keyin u sayr qilishga ketdi» matni kiritilgan bo’lsa, u holda birinchi tushunish darajasida tizim «Zarrux qachon maktabga ketdi?», «Tushdan keyin Zarrux nima qildi?» kabi savollarga javob bera olishi kerak. Lingvistik protsessorda matn va unga taaluqli savollarning morfologik, sintaktik va semantik tahlillari amalga oshiriladi. Lingvistik protsessorning chiqishida matn va savollarning chiqarish bloki ishlay oladigan ichki ifodalari hosil bo’ladi. Maxsus protseduralardan foydalanib bu blok javobni hosil qiladi. Boshqacha aytganda, birinchi darajali tushunishda ITdan ma’lumotlarni ifodalash va bu ma’lumotlarga xulosa chiqarishning ma’lum vositalarini talab qiladi.
|
| |
