|
Funktsional - foydali tahlil metodi
|
| bet | 34/50 | | Sana | 14.05.2023 | | Hajmi | 0.68 Mb. | | #59683 |
Bog'liq 5-ma`ruza. Pedagogik tizim pedagogik texnologiyaning asosi Assos 3-dedline, Kons.MI11. Funktsional - foydali tahlil metodi.
Bu metodning yaratuvchilari sifatida Permlik muhandis Yu.M. Sobolev va L.Maez boshchiligidagi Amerikaning «Jeneral elektrik» firmasining muhandislaridir.
Bu texnik obektlarning texnik-iqtisodiy metodi bo’lib, ulaming iste’molchilik o’ziga xosligi va bu o’ziga xoslikni ta’minlovchi chiqimlar o’rtasidagi munosabatlarni yaxshilashga xizmat qiladi. Bu metodning mohiyati shundaki, ijrochi obektga bajarilishi lozim bo’lgan amaliar va iste’molchi talablari nuqtai nazardan yondoshadi. Bu metod bir qator murakkab konstruksiyalaiga ishlov berish, ulaming texnologikligi, samarasiz chiqimlariga qarshi «markazlashgan hujum» tashkil etish, moddiy va mehnat omillaridan samarali foydalanishni oshirishni hal qilishda iqtisodiy samarador metod hisoblanadi. Mamlakatimizdagi ilmiy tashkilotlar va korxonalarning xo’jalik hisobi va o’z-o’zini mablag’ bilan ta’minlashga o’tilishi bu metoddan keng foydalanish lozimligini ko’rsatadi. Shuningdek, funksional-foydali tahlil asoslari oliy maktabda bo’lg’usi mutaxassis- tadqiqotchilarga (konstruktorlar, texnologlar) dars sifatida o’qilishi lozim. Bu esa oliy o’quv yurtini bitirgandan so’ng borib ishlaydigan ilmiy tashkilot (korxona)da mahsulotlar konstruktsiyasini, uni tayyorlash texnologiyasini yaxshilashning konkret yo’llarini aniqlashga yangi imkoniyatlardan kelib chiqib ishlab chiqarish va uskunalarni ishlatish hamda ortiq darajadagi sarf-harajatlarni bartaraf qilishga imkon beradi. Masala shundaki, funktsional-foydali tahlil nuqtai nazardan qaralganda, mahsulot ishlab chiqarishning barcha sarf-harajatlari foydali va foydasiz hamda ortiqcha deb taqsim qilinadi. Keyingilari yaqqol ko’rinib tuigan va behuda sarflardir. Bu metod bo’yicha o’qitishning samaradorligini oshirish uchun mamlakat oliy o’quv yurtlarida to’plangan tajribalardan foydalanib, funktsional-foydali tahlil va konstruksiyalarning texnologikligi bo’yicha maxsus kurslar ishlab chiqish zarurdir.
12. «ARIZ - TRIZ» metodi. G.S. Altshuller va uning maktabi tomonidan ishlab chiqilgan. Bu metodlar sinov va kamchiliklar hamda boshqa ulaming modifikasiyalaridan sezilarli farq qiladi. Ular ko’r-ko’rona qidirishdan ko’ra texnik tizimlarni rivojlantirish qonuniyatlariga bo’ysungan mantiqiy operasiyalar tizimi asosiga qurilgan. Nazariyaning asosiy g’oyasi: texnik tizimlar o’z holicha emas, balki yaratuvchilik vazifalarini ongli va maqsadga muvofiq echishda foydalanish mumkin bo’lgan muayyan qonunlar asosida yuzaga keladi va rivojlanadi.
Bu vazifalami echish jarayonini texnik ziddiyatlami aniqlash, tahlil etish va echish deb qarash lozim bo’ladi. Belgilangan vazifalami qo’llash metodikasi esa texnika va texnologiyani yaratishdagi ilmiy-texnik ziddiyatlami ajratib olish, aniqlash va hal qilish bo’yicha muntazam ravishda muayyan harakatlarni bajarishdir. Tizim o’z ichiga bunday ziddiyatlarni hal qilishga yordam beruvchi o’ziga xos yangilovchi operatorlarning 40 ta usullarini qamrab oladi. Ulardan ayrimlari quyidagilar:
1.«Taqsim qilish»: a) obektni mustaqil qismlarga bo’lish; b) obektni bo’laklarga bo’lib bajarish; v) taqsimlash darajasini kengaytirish.
2.«Butlash»: ayni yoki yondosh operasiyalar uchun mo’ljallangan obektlami birlashtirish; b) ayni va yondosh operasiyalarni birlashtirish.
3.«Onalik»: a) bir obektni ikkinchi obekt ichiga va o’z navbatida uning ichiga uchinchi obektni joylashtirish; b) bir obektni to’g’ridan-to’g’ri ikkinchi obekt orasidan o’tkazish.
4.«Chappalik»: a) obektning harakatdagi qismini yoki tashqi muhitni qo’zg’almas holatga olib kelish, aksincha, muqim holatni harakatdagi holatga keltirish; b) vazifa shartlari talab qilgan harakatlar o’rniga teskari harakatni amalga oshirish; v) obektning «oyog’ini osmonga qilib qo’yish» va uni o’nglash.
5.«Zararni foydaga aylantirish»: a) zararli faktorlardan (masalan, muhitga zarar etkazadigan) ijobiy samara berishda foydalanish; b) zararli faktorlarni boshqa zararli faktorlar bilan qo’shish asosida uni bartaraf etish; v) zararli faktorlarni ortiq darajada kuchaytirish asosida uni bezarar qilish.
Xotima.
Talabalarning o’quv faoliyati shaxsiy mohiyat sifatida qabul qilinadigan o’quv maqsadlariga ongli ravishda qaratilgan bo’lishi lozim. D.B.Elkonin ta’kidlaydiki, o’quv faoliyati eng awalo shunday faoliyatki, uning natijasida talabaning (o’quvchida) o’zida o’zgarish yuz beradi. Bu faoliyat o’z holicha o’zgarishdir. Uning mahsuli, subektning o’zida yuz bergan o’zgarishlardir.
O’quv faoliyatining asosiy motivlari bu - ichki o’quv-bilish motivlaridir. O’quv faoliyatining eng muhim motivatsiyasi esa talabaning bo’lg’usi kasbiga bo’lgan qiziqishi va moyilligidir.
Talabaning o’quv jarayonidagi egallagan bilimlaridan, kasbiy malakalari va ko’nikmalaridan hissiy qoniqish va undan quvonch hissini hosil qilishi lozim.
Bunday vazifalarni hal qilishda o’qitish jarayonida o yinli texnologiy alar dan foydalanish ulkan ahamiyat kasb etadi. O’yinli texnologiyalarda o’qitishning faol metodlaridan foydalanish muloqotning demokratik uslubiyutuqlaridanfoydalanishgaxizmatqiladi. Bu talabalarning ijodiy kuchlari va qobiliyatini o’stiradi.
|
| |
