|
Shamol taʹsirida tuproqning eroziyaga uchrashishi oldini olishning samaraliBog'liq Litosfera va undagi muommolar. Tuproq, uning ahamiyati va tirik organizmlar hayotidagi roli. xx 2 5334716451011953804, 4, 2, Bazalash asoslari, Презентация2, tasks, konstitutsiya, O, MIndset 1, 11-sinf betlik tayyor, 14labor-sanepidkom-sangig-uz, Mustaqil ish mavzulari (1), МТ MMT-2-гуруҳ (2), 2. Tug\'ilganlar soni-JamiShamol taʹsirida tuproqning eroziyaga uchrashishi oldini olishning samarali
yoʹllari. Ular quyidagilardan iborat:
-Shamolga qarshi ihota daraxtzorlari barʹo etish;
-Turli xil oʹsimliklar ekib shamol yoʹliga toʹsiq (kulis) hosil qilish;
-Yerlarni almashlab ekish;
-Yerlarni chuqur haydash;
-Tuproqni oʹgʹitlab, tizimini yaxshilash.
Ihota daraxtlari shamol kuchini pasaytiradi, tuproqda namlikni saqlaydi, yerlarni qum
bosishdan saqlaydi. Masalan, Quyi Zarafshon vohasiga Qizilqumning bostirib kirishining
toʹxtatish maqsadida uzunligi 120 km, eni 2-3 km boʹlgan Buxoro yashil ixota
daraxtzorlari barapo etilgan. Oʹzbekiston sharoitida balandligi 6-8 m boʹlgan ixota
daraxtzorlari 60-80 m dan 200-250 m gacha erlarni eroziyadan saqlaydi. Natijada shu
joydagi paxtaning hosildorliga eroziyaga uchragan yerdagi paxtalarga nisbatan 2 marta
oshgan.
Qozogʹistonda bugʹdoyzorlarni, Oʹzbekistonda esa, bugʹdoy, sholi va paxtazorlarni
eroziyadan himoya qilishda kulis usulidan keng foydalanilmoqda.
Kulis – asosiy ekinlar orasida kengligi 2-4 m qilib baland poyali oʹsimliklar
(makkajoʹxori, kungaboqar va boshqalar)ni ekib, shamolni toʹsuvchi toʹsiqlar barpo
etishdir.
Almashlab ekish tufayli tuproq tarkibida chirindilar va azot miqdori, qolaversa, yer
unumdorligi oshadi.
Oʹzbekietonda paxta dalalari bedapoya bilan har 3 yilda almashlanib turiladi. Natijada
paxta hosildorligi 39%ga ortgan. Eroziyaga uchragan tuproqlarda beda ekib, 3 yildan
sung chigit ekkanda, paxta hosildorligi har gektar yerdan 5 s ga ortgan.
Qumoq va qum tuproqli yerlarda eroziyaga yoʹl qoʹymaslik maqsadida koʹp yillik
ekinlar ekib, bir dala bilan ikkinchi dala oʹrtasida boʹsh yer qoldirish yoki shamolning
yoʹnalishiga koʹndalang ravishda agʹdarib haydash yaxshi natija beradi.
Tuproqning shamol taʹsirida eroziyaga uchrashishi oldini olishning yana bir samarali
usuli tuproq tizimini yaxshilashdir. Buning uchun suvda eruvchan polimerlardan
foydalaniladi. Polimer eritmasini koʹchma qumlar ustiga sepganda, qum zarrachalari
oʹzaro yopishib qoladi, natijada qum koʹchishi oldi olinadi.
|
| |
