14.2.1-rasm. Tuproq eroziyasi va jarning hosil boʹlishi.
Shamol taʹsirida tuproqning chirindili ustki unumdor qismi, baʹzan esa
haydalgan qismi
butunlay uchirib ketiladi. Natijada tuproq tarkibida oʹsimlikning oʹsishi uchun zarur
elimentlar kamayib, tuproq unumdorligi keskin pasayadi va ekin uchun yaroqsiz boʹlib
qoladi. Baʹzan esa shamol taʹsirida tuproqning ustki qismi uchrilib, ekilgan nihollarning
ildizi ochilib qoladi.
Tuproqning shamol taʹsirida eroziyaga uchrashishi
joyning tabiiy geografik
xususiyatiga bogʹliq boʹlib, quruq iqlimli, tarkibida nam kam, qumoq va zarrachalarining
diametri 1 mm dan kichik boʹlgan tuproqlarda vujudga keladi. Shuning uchun tuproqning
shamol taʹsirida eroziyaga uchrashishi Yer sharining quruq iqlimli mintaqalarida, xususan
Markaziy Osiyo mintaqasining tekislik qismida koʹproq vujudga keladi. Ushbu xodisa
yilning barcha fasllarida sodir boʹlishi mumkin. Ammo bahor faslida yerning ustki qismi
yumshoq boʹlib, ekinlarning ildiz sistemasi yaxshi
rivojlanmagan paytida, ayniqsa shamol
tezligi 15-20 m/sek. boʹlganda oʹsimliklar koʹproq nobud boʹladi.
Maʹlum hududda kuchli shamollar esib tursa, tuproq tarkibida chirindilarning miqdori
kam boʹlsa, yerlar yoʹppasiga haydalsa, yaylovlardan rejasiz
va samarasiz foydalanilsa,
chorva mollarini surunkasiga bir joyda boqish hollari tuproqning shamol taʹsirida
eroziyaga uchrashining asosiy sabablari hisoblanadi.
