I-bоchka suvi bilan; 2-yong’in chеlaklari; 3-yong’in еnglari; 4-ОPХ-YU o’t
o’chirgichi; 5-chеlak-gidrоpulti; 6-ОU-2 o`t o’chirgichi; 7-bеlkuraklar; 8-
qumli quti; 9-bagralar; 10-lоmlar; 11 - yong’in bоltalari.
Yong`in haqida xabar berish va aloqa vositalari
Yong`in boshlanishi haqida o`z vaqtida xabar berish, uni tarqalib ketmasdan
tezda o`chirishga va katta talafotlarning oldini olishga imkon beradi. Yong`in
boshlanganligi haqidagi xabar yong`inni dastlab ko`rgan
kishi tomonidan yoki
avtomatik ravishda xabar beruvchi uskuna tomonidan yong`indan muhofaza qilish
punktiga hamda sexning ko`ngilli o`t o`chirish komandasiga xabar qilinishi kerak.
Avtomatik ravishda xabar beruvchi uskunalar samaraliroq, chunki ularning
datchiklari yong`in chiqishi mumkin bo`lgan xavfli joylarga o`rnatiladi.
Yong`in
haqida tovush signallari, sirena, gudok, metall parchasini urib,
telefon, ratsiya va avtomatik signal beruvchilardan ham foydalanib xabar beriladi.
Yong`in xavfi yuqori bo`lgan korxonalar tuman yoki shahar o`t o`chirish
komandalari bilan bevosita telefon aloqasi orqali bog`lanadi. Yigiruv fabrikalari
ham, ayniqsa titish-savash sexlari shunday aloqa vositalariga ega. Sexlarga
o`rnatilgan xabar beruvchi moslamalarning bir nechtasi aloqa tarmog`iga
ketma-
ket ulanishi mumkin. Bu shleyf tizimi deyiladi. Parallel ulangan holda har bir
moslama qabul stansiyasi bilan ikkita sim orqali ulanadi. Bu «nur» tizimi deyiladi.
Har bir nurga ketma-ket holda uchtagacha moslama ulash mumkin. Aloqaning
«shleyf» tizimi yirik sanoat korxonalarida qo`llaniladi.
Yong`in haqida xabar beruvchi asboblar tugmali
va avtomatik ravishda
ishlaydigan turlarga bo`linadi. Avtomatik xabar beruvchi asboblarning ish
tamoyiliga qarab yorug`lik nuri, tutun, harorat ta`sirida ishlaydigan turlari bor. Ular
yong`in paytida ajralib chiqadigan yorug`lik enеrgiyasini,
tutun tufayli
o`zgaradigan yorug`lik kuchini hamda harorat o`zgarishlarini elеktr signallariga
aylantirib, simlar orqali qabul punktlariga yong`in chiqqan joy haqida xabar
beradilar yoki bu signallar avtomatik ravishda o`t o`chirish
vositalarini ishga
tushirib yuboradi. 9.12 – rasmda harorat o`zgarishi natijasida ishga tushadigan
xabar beruvchi ПTИM – 1 ning elеktr sxemasi tasvirlangan. U quyidagi tartibda
ishlaydi. Qarshilik atrofidagi havoning harorati me`yorda bo`lganda tiratronning
anod zanjiridagi tok rele
P ning ishlashiga yetarli bo`lmaydi. Harorat ortishi bilan
issiqlik
qarshiligi R
1
o`zining qarshiligini tezda tushirishi natijasida ko`prik
sxemasi yelkalarining muvozanati buziladi va tiratronning boshqaruvchi
elеktrodida kuchlanish ortadi.
