|
Ayrim kimyoviy elementlarni tashqi muhitda va inson organizmida uchrashi
Pdf ko'rish
|
| bet | 143/157 | | Sana | 01.02.2024 | | Hajmi | 66,04 Mb. | | #150134 |
Bog'liq 7-sinf KIMYO 2022Ayrim kimyoviy elementlarni tashqi muhitda va inson organizmida uchrashi.
Osh tuzi – natriy xlorid qonning ma’lum tuz tarkibini va to‘qimalarda osmotik bosimni
saqlab turish uchun zarurdir. Natriy xlorid yetishmovchiligi bilan to‘qimalarning suvsizlanishi
sodir bo‘ladi. Tuz, shuningdek, ovqatga maza beradi va ishtahani yaxshilaydi.
Natriy xloridga bo‘lgan kunlik ehtiyoj mo’tadil iqlim sharoitida 10–15 g ni tashkil qiladi.
Bu ehtiyoj kundalik ratsiondagi tabiiy mahsulotlar (3–5 g), non (3–5 g) tarkibidagi osh tuzi,
oziq-ovqat mahsulotlarida ishlatiladigan tuz bilan qondiriladi. Tuz iste’moli sezilarli jismoniy
harakatlar, ko‘p terlash, ayniqsa issiq iqlim sharoitida ortadi. Shuning uchun ratsiondagi tuz
miqdoriga e’tibor berish.
Inson tanasida
kaltsiy tuzlari zarur. U metabolizm
– moddalar almashinuvida muhim rol o‘ynaydi. Asab
va mushak to‘qimalarining normal qo‘zg‘aluvchanligini
saqlashga yordam beradi. Kaltsiy yetishmasa suyak-
lar mo‘rt bo‘lib qoladi va singandan keyin sekin bitadi.
Kaltsiy tuzlari ko‘plab oziq-ovqatlarda, masalan,
don, sabzavot, sut mahsulotlari va parranda tuxumlari
tarkibida uchraydi.
Kaltsiyga bo‘lgan kunlik ehtiyoj sog‘lom organ-
izm uchun 800 dan 1500 mg gacha bo‘ladi. Miqdor
odamning yoshiga bog‘liq tarzda belgilangan.
Fosfor – P, kaltsiy kabi, suyak to‘qimalarining,
shuningdek, asab tizimi hujayralari va ba’zi to‘qima-
larning yadrolarining muhim qismidir. Biroq, fosforning
organizm uchun ahamiyati shu bilan tugamaydi. U oqsillar, yog’lar va uglevodlar almashi-
nuvida, ayrim biokimyoviy jarayonlarda faol ishtirok etadi. Mushaklarning qisqarishida ish-
latiladigan energiya fosforning organik birikmasi – adenozintrifosfat kislotasi bilan bog‘liq.
Kuchli mushak ishi natijasida fosforga bo‘lgan ehtiyoj ortadi.
Pishloq, tvorog, sut, go‘sht, jigar, baliq, tuxum mahsulotlaridagi fosfor organizm tomo-
nidan don, loviya, no‘xat, non tarkibidagi fosfor birikmalariga qaraganda yaxshiroq o‘zlashti-
riladi.
Suyaklar va tananing boshqa to‘qimalarida mavjud bo‘lgan
magniy – Mg minerali me-
tabolizm uchun katta ahamiyatga ega. Uning almashinuvi fosfor va kaltsiy almashinu-
vi bilan o‘zaro bog‘liqdir. Magniy tuzlari fosfor birikmalarining kimyoviy o‘zgarishida ishti-
rok etuvchi fermentlarni faollashtiradi. Odam magniyga bo‘lgan ehtiyojini asosan o‘simlik
mahsulotlari - kepakli non, don, dukkakli ekinlar, kartoshkadan oladi.
Kaliy – K yurak-qon tomir tizimining normal ishlashi uchun muhim. Kartoshka, karam,
qovoq, qovoq, quritilgan o‘rik, mayiz, qora smorodina tarkibida juda ko‘p kaliy tuzlari mav-
jud.
|
| |
