21
Tabiatda qimmatbaho komponentlarni o‘z
ichiga olgan suyuq, qattiq va gazsimon ara-
lashmalar mavjudligini hamma biladi. Inson
ko‘p asrlar davomida o‘z
hayotida aralashma-
lardan foydalangan. Sof moddalar aralash-
malarga qaraganda ancha kam. Sof modda
element (geliy, argon, volfram)
yoki birikma
(osh tuzi, ichimlik sodasi, ammiak, distillan-
gan suv) tarzida bo‘lishi mumkin. Sof modda-
lar ularning fi zik-kimyoviy xossalarini o‘rgan-
ish, shuningdek, yangi
birikmalar olish uchun
kerak. Tabiiy aralashmalarga misollar: havo,
dengiz suvi, neft, qazib olinadigan ko‘mirdir.
Ular kimyoviy birikmalarning qimmatli man-
balaridir.
Dengiz suvi misolida suvning xossalarini
o‘rganish mumkinmi?
Tabiatdagi sof moddalar va aralashmalar
Aralashma: osh tuzi va suv
Aralashmalarning turlari
Gomogen – ikkita modda bir-biri bilan juda yaxshi birlashganda hosil bo‘ladi. Masalan,
shirin yoki sho‘r suv, metall qotishmasi.
Geterogen aralashmaning tarkibiy qismlari bir xil emas va ularning o‘ziga xosli gini
yo‘qotmagani sababli ularni oddiy ko‘z bilan ko‘rish mumkin. Misol uchun,
agar siz oltin-
gugurt kukunini temir qirindilari bilan aralashtirsangiz, ikkalasini alohida ko‘rishingiz
mumkin. Siz hatto magnit yordamida temir qirindilarini ham ajratib olishingiz ham mum-
kin.
22
1. Flomasterlar bilan fi ltr qog‘ozga turli rangdagi bir nechta nuqta qo‘ying.
2. Keyin rangli nuqtaning o‘rtasiga, pipetka orqali tomchilatib suv quying.
3. Oldingi tomchi so‘rilganidan so‘ng keyingi tomchi nuqta ustiga quyiladi.
Bu usul xromatografi ya usulidir. Suv tekshiriluvchi moddani harakatlantiruvchi faza, fi ltr
qog‘oz – sorbent. Aralashmani tashkil etuvchi moddalar qog‘ozda har xil saqlanadi: ba’zilari
tez, boshqalari esa sekinroq so‘riladi va bir muncha vaqt suv bilan birga tarqalishda davom
