20
I BOB 5-MAVZU
Sof modda va aralashmalar
Moddalar qanday tasnifl anadi?
O‘rganiladigan natijalar
• Sof modda
• Aralashmalar
• Gomogen va geterogen aralashmalar
• Tabiatdagi
sof moddalar
• Har xil tarkibli moddalar
Asosiy tushunchalar
Tarkibi va xossalari butun hajmi bo‘yicha
bir xil bo‘lgan modda –
sof, toza modda deb
ataladi.
Aralashmalar – fi zik usullar bilan toza
modda larga ajratiladigan modda.
Gomogen
aralashmada uni tashkil
etuvchi komponent-
lar bir tekis taqsimlangan bo‘ladi.
Geterogen
aralashma – notekis tarkibli aralashma.
Biz har kuni suvga duch kelamiz: uy kra-
ni suvi, ko‘lmakdagi loyqa suv, qishloq qu-
dug‘idagi suv, do‘kondagi
mineral suv, shirin
choydagi suv. Ushbu ro‘yxatdagi qaysi suvni
sof modda deb atash mumkin?
Dunyo
olimlari moddalarning qat-
tiq, suyuq yoki gazsimon holatini
tasnifl ashadi, ammo uni tasnifl ash-
ning yana bir qiziqarli usuli bor. Mod-
dalarni sof moddalar va aralashmalar
sifatida ham tasnifl ash mumkin.
Kimyoda
sof modda deganda aniq va
doimiy tarkibli o‘ziga xos kimyoviy xossaga
ega bo‘lgan modda namunasi tushuniladi.
Osh tuzi kimyoviy tilda natriy xlorid deb
ataladi.
U toza modda, chunki bir xil va aniq
tarkibga ega. Natriy xloridning barcha na-
munalari kimyoviy jihatdan bir xil.
Suv ham
toza moddadir. Tuz suvda oson eriydi, sho‘r
suvni modda sifatida tasnifl ash mumkin
emas, chunki uning tarkibi har xil. Ma’lum
miqdordagi tuz
suvda erib aralashma hosil
bo‘ladi. Tuz suvda eriganida shakli o‘zga-
radi, biroq tarkibi va xususiyatlarini saqlab
qoladi.
