• Sublimatlanish
  • Qattiq
  • Modda holatining o‘zgarishiga olib keladigan jarayonlar
  • 7 sinf ximiya indd




    Download 66,04 Mb.
    Pdf ko'rish
    bet22/157
    Sana01.02.2024
    Hajmi66,04 Mb.
    #150134
    1   ...   18   19   20   21   22   23   24   25   ...   157
    Bog'liq
    7-sinf KIMYO 2022

    I BOB. 7-MAVZU.
    Moddalarning agregat holatining 
    o‘zgarishi
    O‘rganiladigan natijalar
    • Gaz modda 
    • Suyuq modda
    • Qattiq modda
    Asosiy tushunchalar
    Gazsimon, suyuq, qattiq 
    moddaning agregat holat-
    laridir.
    Gaz aniq bir hajm va shakl-
    ga ega emas. U qanday idish-
    ga solinsa, o‘sha idish hajmini 
    egallaydi va shaklini oladi. 
    Suyuqlik o‘z shakliga ega 
    emas, u qanday idishga solin-
    sa, o‘sha idish shaklini oladi. 
    Suyuqlik aniq hajmiy o‘lcham-
    ga ega bo‘ladi.
    Qattiq modda gaz va suyuq-
    likdan farq qilib, mexanik 
    mustahkamlikka, aniq hajm 
    va shaklga ega.
    Sublimatlanish – qattiq 
    holatdan to‘g‘ridan to‘g‘ri gaz 
    holatiga o‘tish hodisasidir.
    Nima uchun yozda tabiiy paxta tolasidan 
    tayyorlangan matodan tikilgan kiyim kiyamiz?
    Nima uchun muz eriganidan keyin suyuqlikka aylanadi, 
    deb hech o‘ylab ko‘rganmisiz? Suv qaynayotganda nima 
    hosil bo‘lishini payqaganmisiz? 
    Bunday savollarning barchasiga javob oddiy: bu mod-
    da holatining o‘zgarishi. Qachonki modda energiya yutsa 
    yoki yo‘qotsa, u o‘z holatini o‘zgartiradi. Bu o‘zgarishning 
    sababi kinetik energiyaning ortishidir. 
    Moddaning uchta holati mavjud: qattiq, suyuq va gaz-
    simon. 
    Qattiq holatda zarralar bir-biriga yaqin joylashgan, 
    kuchli molekulalararo tortishish kuchiga ega. 
    Suyuq holatda zarralar bir-biridan biroz uzoqroq joyla-
    shadi, molekulalararo kuch qattiq moddalarga qaraganda 
    kamroq bo‘ladi. 
    Gaz holatida zarralar bir-biridan juda uzoqda joy-
    lashgan, molekulalararo tortishish kuchi kuchsizroq.
    Moddaning qanday holatlarini bilasiz?


    27
    Modda holatining o‘zgarishiga olib keladigan jarayonlar
    Moddaning umumiy o‘zgarishida bir nech-
    ta jarayonlar ishtirok etadi. Ularga erish, muz-
    lash, sublimatsiya, cho‘kish, kondensatsiya va 
    bug‘lanish kiradi. 
    Modda bir holatdan ikkinchi holatga o‘tgan-
    da holat o‘zgarishi sodir bo‘ladi. Holatning 
    o‘zgarishi materiyadagi fi zik o‘zgarishlardir. Bu 
    moddalarning kimyoviy tarkibini yoki kimyoviy 
    xususiyatlarini o‘zgartirmaydigan qaytariladi-
    gan o‘zgarishlar. Moddaning holati harorat va 
    bosimga bog‘liq.
    1. Suvning agregat holati uning aylanishi bilan qanday bog‘liq?
    2. Gaz va suyuqliklarning tuzilishida qanday umumiylik bor? 
    3. Suv qaynab, bug‘ga aylandi. Suv molekulalari o‘zgarganmi?
    Tadqiqot
    Suv 10,3 kPa bosim, harorat 100°C dan yuqori 
    bo‘lganda gaz (bug‘) holatda, harorat 0°C dan 100°C 
    oralig‘ida suyuq, harorat 0°C dan quyi haroratda qat-
    tiq (muz) holatda bo‘ladi.

    Download 66,04 Mb.
    1   ...   18   19   20   21   22   23   24   25   ...   157




    Download 66,04 Mb.
    Pdf ko'rish