48
Massaning atom birligi uglerod atomi massasining
1/12
qismini tashkil qiladi, bu 1,66 ∙ 10
−27
kg ga teng.
Turli elementlar atomlarining o‘rtacha massalarini
atom
massa birligi bilan taqqoslab, kimyoviy element-
larning nisbiy atom massalarining qiymatlari olinadi.
Elementning nisbiy atom massasi – bu ma’lum bir
kimyoviy element atomining massasi uglerod atomi
massasining 1/12 qismidan
necha marta katta ekanini
ko‘rsatadigan fi zik miqdor.
Nisbiy atom massasi Ar belgilari bilan belgilanadi
(A – inglizcha “atomic” – atomik so‘zining birinchi harfi ,
r – inglizcha “nisbiy” so‘zining birinchi harfi .
Shuning uchun:
( )
( )
r
ma X
A X
u
=
bu erda X – elementning ramzi.
Masalan, vodorodning nisbiy atom massasi:
( )
( )
27
27
1,6735 10
1,008,
1,66 10
a
m H
kg
Ar H
u
kg
−
−
⋅
=
=
=
⋅
kislorodniki:
( )
( )
27
27
26,56 10
16
1,66 10
a
m O
kg
Ar O
u
kg
−
−
⋅
=
=
=
⋅
Ko‘rib turganingizdek, elementning nisbiy atom mas-
sasi berilgan element
atomining massasi massaning
atom birligi
u dan necha marta katta ekanligini ko‘rsat-
adi.
Davriy jadvalda barcha
elementlarning nisbiy atom
massalari ko‘rsatilgan. Hisob-kitoblarda, masalalar yechishda biz
butun sonlarga yaxlitlan-
gan bu miqdor qiymat laridan foydalanamiz.
Diqqat! Ko‘pincha, elementning nisbiy atom massasi oddiygina atom massa deb ataladi.
Biroq, nisbiy atom massa (masalan, Ar(О) = 16)ni kilogrammlarda ifodalanadigan absolyut
massa (m
a
(O) =26,56 · 10
−27
kg) yoki (m
a
(O) = 16 u) bilan adashtirmaslik kerak.
1. Atomlarning absolyut massalari berilgan (ma): 9,296
∙ 10
-26
kg; 3,337 ∙ 10
-22
g; 3,818 ∙ 10
-23
g. Ularning nisbiy
atom massalarini toping va kimyoviy elementlarni aniqlang.
2. Kislorod
atomi oltingugurt atomidan, uglerod atomi
kumush atomidan qancha yengil?
3. Kimyoviy elementlarning
davriy jadvalidan foydala-
nib keltirilgan elementlarning belgilarini nisbiy atom mas-
salarining ortish tartibiga qarab joylashtiring:
Si, Na, O, N, Zn, Ba, P, Cl, Ca, K, Al, Fe, S, H, Mg.
4. Daftaringizga kimyoviy elementlarning davriy jadval-
idan foydalanib doiralarga nisbiy atom massasi 1 dan 40
gacha bo‘lgan kimyoviy elementlarning belgilari va nisbiy
atom massasini ortib borish tartibida soat yo‘nalishi bo‘yi-
cha to‘ldiring.
Uglerod atomining 1/12 qismi
