|
9-sinf Informatika va axborot texnologiyalari
Pdf ko'rish
|
| bet | 188/382 | | Sana | 22.11.2023 | | Hajmi | 132,8 Mb. | | #103163 |
Bog'liq IAT 9-sinf Talabalar-uchun-darslikVishing
Vishing – ovozli fishing va u keyinchalik telefon liniyasidan
foydalanish uchun hisob-kitob qiluvchiga bogʻlanishi mumkin
boʻlgan kredit kartalari raqamini oʻgʻirlashda simli telefon
aloqasidan foydalanadi. Telefon qiluvchilar qalloblik bilan
kredit kartangiz yoki bank raqamlaringizni berishga majbur
qiladi. Keyin bu axborotdan shaxsiy maʼlumotlarni oʻgʻirlash
sxemalarida foydalanish mumkin.
Smishing
Fishingga biroz oʻxshab ketadi, biroq
smishing isteʼmolchilarni
undash maqsadida matnli xabarlardan foydalanadi. Matnli
xabarlar tarkibida URL-manzil yoki telefon raqami boʻlishi
mumkin. Agar telefon raqamini tersangiz, avtomatik ovozli
xabar tizimiga oʻtishi mumkin. Aksariyat hollarda xabar
telefonga boshqa telefondan emas, elektron pochta orqali
yuborilishi ham mumkin. Masalan, ular bank hisobingizda
muammolar yuzaga kelganini va siz bilan birga axborotni
tekshirish zarurligini xabar qilishi mumkin.
KALIT SOʻZLAR
Smishing: kishilarni javob chaqiruviga undash maqsadida
mobil telefon orqali matnli xabarlardan foydalanadi.
Qanday qilib fishing, vishing va smishing
hujumlaridan himoyalanishim mumkin?
• Xabarni yuboruvchini taniysizmi? Agar tanimasangiz, uni
ochmang.
• Agar xabarda qandaydir birikmalar boʻlsa, ochishdan
avval birikma faylning nomiga qarang, u exe, .bat, .com,
.vbs, .reg, .msi, .pif, .pl, .php kabi kengaytmali fayl, yaʼni
ijro fayli boʻlishi mumkin. Agar shunday boʻlsa, birikma
ustiga bosmang. Agar hatto fayl tarkibida bu birikmalardan
biri boʻlmasa ham, uni ochishdan ehtiyot boʻling. Uning
kontentini tekshirish uchun yuboruvchi bilan bogʻlaning.
• Elektron xabarda sizdan shaxsiy maʼlumot haqida
soʻralmoqdami? Agar shunday boʻlsa, javob bermang.
• Havolani tekshirdingizmi? Sichqoncha kursorini havolaga
olib boring va qalqib chiquvchi URL-manzilni tekshiring.
Bu qonuniymi yoki sizni boshqa veb-saytga yetaklaydigan
narsaga oʻxshaydimi?
• Simli telefon aloqasida chaqiruvlarni yoki xabarlarni qabul
qilishda, agar sizdan kredit kartangiz raqami yoki bank
raqamlaringizni taqdim qilish soʻralsa, bunga katta shubha
bilan qarashingiz lozim.
|
| |
