A s daminov, B. S. Salimov

122 
Vazifa:
Quyon yoki kalamush misolida sut emizuvchilar sinfining tashqi 
tuzilishdagi xarakterli xususiyatlar bilan tanishib chiqish.Ularni qushlar 
va sudralib yuruvchilardan farqini bilib olish. 
2.Sut emizuvchilar terisining mikroskopik tuzilishini o’rganish va 
rasmini chizish. 
3.Quyon yoki kalamush misolida sut emizuvchilarning ichki 
tuzilishini o’rganish va organlar topografiyasini chizish. 
4. Sut emizuvchilar skeletining xarakterli xususiyatlari bilan tanishib 
chiqish. 
. 
Sut emizuvchilarning asosiy progressiv belgilari: 
1.Bosh miyasi katta, yuqori darajada tuzilgan oliy nerv sistemasiga ega. 
2.Differensiallashgan tish sistemasiga ega. 
3.Issiq qonli, yuragi 4 kamerali, tanasi jun bilan qoplangan, 
termoregulyasiya xususiyatiga ega. 
4.Tirik tug’ar, bolasini sut bilan boqadi. 
Teri qoplagichlari:
Murakkab tuzilgan va xilma-xil vazifalarni 
bajaradi. Terisi tashqi epidermis va pastki chin teridan iborat. 
Epidermisning pastki qatlami tirik qoplovchi hujayralardan, ustga 
borgan sayin hujayra yassi shaklni olib, hujayra o’ladi, natijada shox 
qatlamni hosil qiladi. Eng ustki o’lik hujayralar kepak sifatida tushib 
turadi. 
Epidermisdan har xil teri hosilalari - soch, tirnoq, changal tirnoq, 
tuyoq, kavak shox, tangacha va bezlarni beradi. Sut emizuvchilarning 
chin terisi asosan qon tomirlariga boy bo’lgan tolali biriktiruvchi 
to’qimadan va teri osti kletchatkasidan iborat. Teri osti yog’ qatlami 
ayniqsa,kitsimonlarda, sovuq iqlimda yashovchi darajalarda va qishda 
uyquga ketuvchi sut emizuvchilarda yaxshi taraqqiy etgan.
Skeleti.
Umurtqa pog’onasi besh bo’limga - bo’yin, ko’krak, bel, 
dumg’aza va dum bo’limlariga bo’linadi. Umurtqa tanasi yassiroq, 
bunday umurtqa platisel umurtqa deyiladi. Bo’yin bo’limida 7 ta 
umurtqa bo’lib, birinchisi atlas, ikkinchisi efstrofiya deyilib, tipik 
amniotalarniki singari tuzilgan bel bo’limida 2 ta dumg’aza, 4 ta dum 
umurtqalar soni o’zgaruvchan. Sut emizuvchilarning bosh skeleti miya 
qutisidan va bet skeletidan iborat. Miya qutisi ancha katta - ustki jag’, 

123 
yonoq va tangacha suyaklaridan, ensa bo’rtmasi bilan xarakterlanadi. 
Pastki jag’ faqat bir juft tish suyagidan tashkil topgan. Yelka kamari 
orqa tomondan tarog’i bo’lgan uchburchak shakldagi kurak, karakoid va 
o’mrov suyaklaridan tashkil topgan. Chanoq kamari ikkita ismsiz 
suyakdan iborat bo’lib, bularning har biri yonbosh, qov va qo’ymich 
suyaklarining qo’shilishidan hosil bo’ladi. Erkin oyoqlar skeleti quruqda 
yashovchi umurtqali hayvonlardagi singari tipik tuzilishga ega. Lekin 
yashash sharoitiga qarab keskin o’zgargan bo’lishi mumkin. Keyingi 
oyog’ida sut emizuvchilarga xos bo’lgan to’piq suyagi va tizza kosasi 
suyagi bo’ladi. 

Download 4,99 Mb.