Rus olimi P.P.Anosov metallaming xossalari ulaming kristall
tuzilishiga bog‘liqligini aniqladi va birinchi bo‘lib, metallami ichki
tuzilishini o ‘rganishda mikroskopdan foydalandi. Yuqori sifatli po‘lat
olishda, ayniqsa P.PAnosovning xizmatlari katta.
Metal lshunoslik fanining rivojlanishida rus olimi D.K. Cher-
novning fazalar o‘zgarishi haqidagi nazariyasi juda katta turtki boidi.
Temir
uglerodli
qotishmalami
va termik
ishlov
berish
protsesslarini o ‘rganish 1868-yilda e’lon qilingan D.K.Chemovning
«Lavrov va Kalakutsiyning po‘lat va
poiatdan ishlangan obzori
hamda ushbu soha bo‘yicha D.K.Chemovning o ‘z tadqiqotlari»
maqolasi bilan boshlanadi. D.K.Chemov birinchi bo‘lib po‘latda kritik
nuqtalar borligini ko‘rsatdi va temir-sementit diagrammasi haqida
dastlabki
tushunchani
berdi.
Keyinchalik
temir-uglerodli
qotishmalami qurishga F.Osmond, Le-Shatele (Fransiya), R.Austen
(Angliya), A.A.Baykov va N.T.Gudsov (Rossiya), Rozenbaum
(Gollandiya), P.Gerens (Germaniya) va boshqalarninng ishlari
bag‘ishlandi.
Nemis olimi Ledebuming metallar strukturasi tushunchasi, ingliz
liziklari F. Laves hamda V. Yum-Rozeming
yangi turdagi fazalami
kashf etishi fan rivojida katta hissa bo‘ldi.
Ichki yonuv dvigatellari kashf etilishi mashinasozlik, avto-
mobilsozlik, samolyotsozlik va raketasozlik sanoatlari rivojlanishida
muhim asos boidi. Tabiiyki, sanoatning rivojlanishi yangi materiallar
yaratish, ulaming xossalarini yaxshilash ustida tinmay
izlanishlar olib
borishni talab etdi. Natijada takomillashgan domna pechlari, p o ia t
eritiladigan marten pechlari barpo etildi. Poiatlam i payvandlash
mumkinligini N.N. Benardos va N.G. Slavyanovlar ilmiy nuqtayi
nazardan isbotlab berdilar.
Rus olimi A.M. Butlerov tomonidan 1881-yilda yaratilgan
jismlarning kimyoviy tuzilish nazariyasi
asosida quyi molekulali
organik
kimyoviy
moddalardan
polimerlar olish
mumkinligi
isbotlandi.
S.V. Lebedev 1909-yilda xossalari jihatidan tabiiy kauchukka
yaqin materialni sun’iy ravishda oldi. Hozirgi vaqtda texnika rivojini
sun’iy inateriallarsiz tasavvur qilish qiyin. 0 ‘tkazuvchanligi yuqori
materiallar, yarimo‘tkazgichlar, sun’iy olmos hamda uglerod asosidagi
boshqa materiallar kashf etildi.
7
Domna pechlarida sodir bo‘ladigan oksidlanish-qaytarilish
jarayonlari natijalarini
hisobga olish mumkinligi, materiallar tuzilishi
va texnologik jarayon haqidagi bilimlar yanada boyidi. Turli ferroqo-
tishmalar olish, p o ia t olishning elektrometallurgiya usullaridan
foydalanish p o ia t sifatini oshirdi va juda ko‘p legirlangan poiatlar
olish imkoniyatini yaratdi.
Qotishmalar mustahkamligini oshirishning yangi usullari kashf
etildi.
Termik-mexanik, mexanik-termik va ikki marta qayta
kristallash usulida termik ishlov berish kabi ilg‘or texnologik
jarayonlar yaratildi. Korroziyabardosh, olovbardosh, maxsus magnit
xossalarga ega boigan va m aiu m geometrik shakllami «esida» saqlab
qoluvchi qotishmalar kashf etildi.
