y = x
1
. x
2
ko’rinishda ifodalanadi. Bu funksiya logik elementning kirishdagi x
1
va
x 1 10 1 1 4 13 y HL
y
x
х
0
0
1
1
у
y HL
х 1 10 1 14 13
80
x
2
signallari faqat bir vaqtda paydo bo’lgandagina, chiqishdagi y signali hosil
bo’lishini anglatadi.
Prinsipial
sxemada
belgilanish
Rele ekvivalenti
Хaqiqiylik jadvali
Х
1
Х
2
Y
1 1 1
0 1 0
1 0 0
0 0 0
Sxemali yechimli:
4.3 - rasm
4. “ YoKI ”
“YoKI” funksiyasi logik qo’shish yoki dizyunksiya deyiladi va matematik
ifodalanishi quydagachi: y= x
1
, v, x
2
. Bu ifoda logik elementning kirishda hech
bo’lmaganda x
1
yoki x
2
mavjud bo’lsa, chiqishdagi y signali paydo bo’lishini
anglatadi.
Prinsipial sxemada belgilanishi
Rele ekvivalenti
у
H
L
у
х
2
х
1
х
1
y
х
2
&
HL
13
y
4
&
1
1
9
12
x
1
1 5
x
2
2 7
х
1
х
2
HL
у
у
х
1
y
х
2
1
81
Хaqiqiylik jadvali
Х
1
Х
2
Y
1 1 1
0 1 0
1 0 0
0 0 0
Sxemali yechimi
4.4 - rasm
5. “VA-EMAS”
“VA-EMAS” funksiyasi Sheffer shtrixi yoki operatsiyasi deyiladi va
matematik y= x
1
* x
2
ko’rinishida ifodalanadi. U logik elementning chiqishdagi y
signali, kirishdagi x
1
va x
2
signali faqat bir vaqtda paydo bo’lgandagina hosil
bo’lmasligini anglatadi.
Хakikiylik jadvali
Х
1
Х
2
Y
1 1 1
0 1 0
1 0 0
0 0 0
HL
13
y
4
&
1
1
9
12
x
1
1 5
x
2
2 7
y
x
x
Prinsipial sxema bo’yicha belgilanishi.
у
H
L
у
х
2
х
1
Rele ekvivalent
82
Sxemali yechimi
4.5 - rasm
6. “YОKI-EMAS”
“YoKI-EMAS” funksiyasi Pirs strelkasi yoki jarayoni deyiladi va
matematik ifodalanishi: y= x
1
v x
2.
Хakikiylik jadvali.
Х
1
Х
2
Y
1 1 1
0 1 0
1 0 0
0 0 0
Sxemali yechimi.
4.6 - rasm
7. “UShLAB ТURISh”
“UShLAB ТURISh” funksiyasi matematik y= (t-r) ko’rinishida ifodalanadi.
Bu funksiya logik elementning chiqishdagi y signali ko’rinishida x ga signal
berilganda r vaqt o’tgandan keyin hosil bo’lishini anglatadi.
y
x
x
Prinsipial sxema bo’yicha belgilanishi.
ý
у
х
2
х
1
Rele ekvivalent.
H
L
HL
13
y
14
&
1
1
9
10
x
1
1 5
x
2
2 7
HL
y
14
13
1
x
1
1 10
x
2
2 12
83
Prinsipial sxemadagi belgilanishi
Sxemali yechimi
4.7 - rasm
8. “MAN QILMOQ”
“MAN QILMOQ” funksiyasi matematik y=x
1
* x
2
ko’rinishida ifodalanadi
va u logik elementning chiqishdagi y signali faqat kirishdagi x
2
signalining
mavjudligi va man qiluvchi x
1
signalining yo’qligi paytida hosil bo’lishini
anglatadi.
Prinsipial sxemada belgilanishi.
Хakikiylik jadvali
Х
1
Х
2
Y
1 1 1
0 1 0
1 0 0
0 0
у
Rele ekvivalent
х
1
y
х
2
&
y
у
х
2
x
1
Реле эквиваленти
H
L
х
y
H
L
у
х
2
х
1
HL
y
6
13
x 1 11
84
Sxemali yechimi
4.8- rasm
9. “IMPLIKATSIYA”
“IMPLIKATSIYA” funksiyasi matematik y=x
1
*x
2
ko’rinishida ifodalanadi.
U logik elementning chiqishidagi y signali kirishdagi x
2
signali yo’q bo’lsa yoki
x
1
signali bor bo’lsa mavjud ekanligini anglatadi.
Prinsipial sxemada belgilanishi
Rele
ekvivalenti
Хaqiqiylik jadvali.
Х
1
Х
2
Y
1 1 1
0 1 0
1 0 1
0 0 0
Sxemali yechimi:
4.9 - rasm
х
1
y
х
2
&
HL
13
y
14
1
1
x
2
1 10
x
1
2 8
х
1
х
2
HL
у
у
HL
13
y
16
1
1
x
2
1 10
x
1
2 8
85
10. “ХOТIRA”
“ХOТIRA” funksiyasi matematik y
2
= (x
1
v y
1
) x
2
ko’rinishida ifodalanadi.
Bu funksiya quyidagini anglatadi: logik elementning kirishdagi x
1
ga signal berilsa
(xotirani ulash), to’g’ridagi chiqishda signal hosil bo’ladi. Bu holat kirishdagi x
2
ga signal berguncha (xotirani o’chirish), saqlanadi va kirishdagi x
1
ning holatiga
bog’liq emas.
Rele
ekvivalenti
Sxemali yechimi
4.10 - rasm.
11. «VA-YОKI»
“VA-YoKI” funksiyasi y= x
1
x
2
, v, x
3
x
4
. matematik ko’rinishida
ifodalanadi va u quyidagini anglatadi: mantiq elementining chiqishida signal
kirishdagi signallar x va x yoki x va x bir vaqtning o’zida bo’lganda paydo
bo’ladi.
Prinsipial sxemada belgilanishi
х
2
х
1
y
1
HL
у
2
у
HL
13
y
4
1
1
x
2
1 10
x
1
2 8
х
1
y
х
2
&
86
12. «EKVIVALENТLIK»
“ EKVIVALENТLIK” funksiyasi y= x
1
x
2
, v, x
3
x
4
. matematik
ko’rinishida ifodalanadi va u quydagini anglatadi: mantiqiy elementining
kirishida ikkala x va x da bir xil paytda signal bo’lganda yoki bo’lmaganda
chiqish signali paydo bo’ladi.
Prinsipial sxemada belgilanishi
4.3. Asosiy mantiqiy elementlar
Т seriyasi 19 ta elementdan iborat bo’lib, 4 ta guruhga bo’lingan: 7 ta logik
element, 3 ta funksional element, 4 ta vaqt elementi, 5 ta kirish kuchaytirgichlari.
Umumiy texnik ko’rsatkichlar. 40 ming soatlik xizmat muddati, nuqsonsiz
ishlash ehtimolligi r = 0,9 li ulanishlar soniga bog’liq emas.
Elementlar quyidagi shartlarda normal ishni ta’minlaydi:
- iste’moldagi kuchlanish xatoligi nominal qiymatdan 10-15% bo’lganda:
- tashqi muhit harorati - 40° dan + 50°
S gacha bo’lganda:
- atrof muhitning nisbiy namligi 90% gacha va harorati 25
0
S bo’lganda:
- 4d gacha tezlanish chastotasi 5-200 Gs diapazonadagi tebranishlar.
Тranzistorli elementlar ishi ishonchli, sozlanishga va tayyorlanayotganida,
ishlayotganida rostlanishga muhtoj emas, kuzatib turishni talab qilmaydi, atrof
muhitning no’maqul sharoitida ham ishlay oladi. Ko’pchilik elementlar diskretli
х
1
y
х
2
-----
87
signallardan oladigan ikkita darajadagi kuchlanishlarda ishlash uchun xizmat qiladi
(shartli “0” bilan belgilangan kichik daraja “1” bilan belgilangan katta daraja). “0”
signali o’zgarmas tokda 1 voltdan oshmasligi, “1” signali o’zgarmas tokda 4
voltdan kam bo’lmasligi zarur. Signallarning qutbiyligi manfiy. Т seriyali
elementlar kontaktsiz va kontaktli datchiklar bilan ishlashi mumkin.
Elementlarning iste’mollaydigan kuchlanishi -minus 12 va 24 volt. Siljish
kuchlanishi - plyus 6V. Kirish signali “1” -4...12 V, kirish signali “0” -0..1 V.
| 