7.6. Elektromagnitli muftalar Muftalar — uzatma va ishchi mexanizmlar orasidagi bog’lovchi zveno
hisoblanadi. Ularning ish prinsipi bog’lovchi elementlarning elektromagnit
xususiyatlariga asoslangan.
134
Elementlarning bog’lanishi ko’rinishiga qarab muftalar funksiyali quruq
ishqalanuvchan, qovushoq ishqalanuvchan va siljish muftalarga ajratiladi.
Quruq ishqalanish muftasi (7.4, a-rasm) 3 va 9 vallarga bog’langan 5, 6 -
ikkita yarim mufta holda 2 xalqa va 4 shetkalardan kuchlanish qabul qiluvchi 1
cho’lg’amdan tashkil topgan. 6- yarim muftaning boshqariluvchi qismi 8-
shponkaning o’qi bo’yicha xarakatlanadi, u ishchi mexanizmning 9-vali bilan
bog’langan. Boshqariluvchi 6 mufta 7 prujina yordamida 5 boshqaruvchi
muftaga nisbatan siqiladi. Cho’lg’amlarga elektr toki berilishi bilan hosil
bo’lgan elektromagnit maydon 7 prujina kuchini yengib, boshqariluvchi 6
muftani tortadi. Ishqalanish kuchlari hisobiga 5 va 6 yarim muftalarda hosil
bo’ladigan aylantiruvchi moment boshqaruvchi valdagi boshqariluvchi valiga
o’tkaziladi. Uzatilayotgan aylantiruvchi momentni kattalashtirish uchun
muftalarni ko’p diskli ko’rinishda tayyorlanadi.
Qovushoq ishqalanuvchi muftalar (7.4 b-rasm) ferroparo-shakli yoki
magnitli emulsiyali tarkibiga ega bo’lib, boshqariluvchi va boshqaruvchi
elementlarda bog’lovchi qatlam hosil bo’ladi. Bunday muftalarning xarakterli
tomoni shundaki, magnit oqimi ortib borishi bilan uzatiluvchi aylantiriluvchi
moment ortib boradi. Bunday muftalar yuklamalarga nisbatan chidamli bo’lib,
tez xarakatlanuvchan IM lardan hisoblanadi (vaqt doimiysi Т=0,005... 0,008 s),
ularning uzatish koeffitsiyenti K=3500. Bu muftalar konstruktiv tuzilmasiga
ko’ra g’altaklarning joylashishi, soni, ishchi yuzasining shakliga, tok
o’tkazgichlarining ko’rinishi va boshqa belgilariga ko’ra farqlanadi
135
7.4-rasm. Quruq ishqalanish va qovushoq ishqalanish muftasining
konstruktiv va elektr sxemalari.
