-rasm. Elektrik datchiklarning turlanishi.  ELEKТRIK DAТChIKLAR

28
2.1 – JADVAL 
DAТChIKLAR VA ULAR NAZORAТ QILADIGAN 
KAТТALIKLAR 
DAТChIKLAR ТURLARI 
ELEKТRIK DAТChIKLAR 
Nazorat 
qilinadigan 
kattaliklar 
Mexanik 
Pot
ensiometri
k 
Т
enzometrik 
Induktiv 
Т
ermorezitorli 
Sig’i
m
Fot
or
ezi
st
orli 
Elektron 
Induksi
on 
P’
ezoelektrik 
Т
er
moelektri 
Х
oll datchiklari 
Fot
oelekt
rik 
gidr
avlik 
1 
2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 
1.
Siljish 
+ + + + - + - + - - - + + + 
2. Satx 
+ + - + - - - - - - - - - + 
3. Тezlik 
+ - - - + + - - + - - - + + 
4. Тezlanish 
+ - + - - - - - + + - - - - 
5. Kuch 
+ + + + - + + + + + - + - - 
6. Bosim 
+ - + + - + - + - + - + - + 
7. Moment 
- + + + - + + - - - - - + + 
8. Namlik 
- - - - + + - - - - + - - - 
9. Хarorat 
- - - - + + - - - - + - - - 
10. Sarf 
- + - + - - + - + - - - - + 
11. Тebranish 
- + + + - + - - + + - + - - 
 
 

29
2.2. Datchiklarning asosiy ko’rsatkichlari. 
Datchiklarning turlari ko’p bo’lishiga qaramay, ular bir hildagi bir necha 
asosiy ko’rsatkichlarga ega: 
1. Statik tavsifnomasi - chiqish kattaligini kirish kattaligiga bog’likligi
(2.2-rasm). Statik tavsifnomasi chiziqli datchiklar (2.2-rasm, a) uchun sezgirlik 
koeffityenti o’zgarmaydi. 
 
b
U
U 
a
U 
Х Х Х 
2.2-rasm. Datchiklarning statik tavsifnomalari. 
Statik tavsifnomasi nochiziqli datchiklar uchun sezgirlik koeffitsiyenti xar 
hil nuqtalarda (2.2-rasm, v) xar hil bo’ladi va bu kattatik differensial sezgirlik 
deyiladi. Uni aniqlash uchun quyidagi formula qo’llanadi: 
K
c
=dy/dx=
Δy/dx (2.1) 
2. Datchikning absolyut xatoligi - datchikning chiqish signalining xaqiqiy u1 va 
uning hisoblangan u2 qiymatlarning farqi, ya’ni
Δu = u
1
- u
2
(2.2) 
U2 
3. Datchikning nisbiy xatoligi -
γ = -------- . 100% (2.3)
 u1 

30
4. Datchikning dinamik tavsifnomasi - chiqish signalining vaqt mobaynida 
o’zgarilishini ko’rsatadi. 
5.Datchikning dinamik tavsifnomasi chiqish signalining vaqt mobaynida 
o’zgarishini ko’rsatadi.
 
2.3. Rezistiv datchiklar 
Rezistiv datchiklar chiziq va burchak xarakatlarni kuch va momentlar, 
tebranish va vibratsiyalar, xarakat va yoruglik kabi noelektrik kattaliklarni nazorat 
qilish va o’lchash jarayonlarida qo’llaniladi.
Rezistiv datchiklar guruxiga potensiometrik, ko’mir (kontaktli), 
tenzometrik kabi datchiklar (fotorezistiv, termorezistiv) kiradi. Bunday turdagi 
datchiklarning ish prinsipi nazorat qilinayotgan kattalikning ta’sirida uning aktiv 
qarshiligi o’zgarilishiga asoslangan bo’ladi. 

Download 2.39 Mb.