43
Bakteriyalarning suyuq muhitda oʻsishi. Bakteriyalarning suyuq
muhitda oʻsishini ta’riflash uchun kultura
GPB ga yoki boshqa suyuq
muhitga ekiladi. Mazkur muhit tekishirilayotgan shtammlarning oʻsishi
uchun normal (me’yorida) boʻlishi kerak. Ta’riflash uchun statsionar
sharoitda oʻstirilgan 4-7 kunlik kulturalardan foydalaniladi. Bunda
oʻsish tezligiga (sekin, oʻrtacha, avj olib), muhitning loyqalanishiga (bir
xil, palaxsa-palaxsa, ipaksimon toʻlqinli), plyonkasi bor yoʻqligiga
(halqasimon
yoki yalpi, yupqa yoki qalin, zich yoki gʻovak, silliq yoki
burmali, quruq yoki shilimshiq, devori boʻylab sirgʻaluvchi
yoki sochilib
ketadigan) e’tibor beriladi.
Nazorat savollari
1.
Mikroorganizmlarning kislorodga bo‘lgan munosabatini qanday
aniqlash mumkin?
1.
Qaysi mikroorganizmlarga aerob mikroorganizmlar deyiladi?
2.
Kimyoviy va biologik usul deganda qanday usullarni tushunasiz?
3.
Bakteryalarni o‘stirish uchun qanday kulturadan foydalaniladi?
6 – amaliy mashgʻulot
Mikroorganizmlardan mahsulotlarni ajratish usullari
Ishdan maqsad: Mikroorganizmlardan mahsulotlarni
ajratish
usullari va uskunalari bilan ishlash tartiblarini oʻrganish.
Fermentatsiya jarayoni tugagandan soʻng
kultural suyuqlikda
mikroorganizmlar, ular hayotlari davomida hosil qilgan mahsulotlari,
oziq muhitining qoldiqlari, penogasitel va boshqa xil erigan va erimagan
mahsulotlar mavjud boʻladi.
Maqsaddagi mahsulotlarni mikroorganizmlar bevosita oʻzlari
kultural suyuqlikka chiqarishlari yoki ularning metabolitlari kultural
suyuqlikda erigan holatda boʻlishi yoki mikroorganizm hujayrasi ichida
joylashgan boʻlishi mumkin. Deyarli barcha holatlarda maqsaddagi
mahsulotlarni olish uchun kultural suyuqlikdan
mikroorganizmlar
44
biomassasini
ajratish
zarur
boʻladi.
Kultural
suyuqlikda
mikroorganizmlar qonuniyatdagidek, juda kam saqlanadi. 1 l kultural
suyuqlikda odatda 5−10 g QB (quruq biomassa) saqlanadi. Bunday kam
miqdorli fazadagi biomassalarni ajratib olish koʻp mehnat talab
qiladigan texnologik vazifalarni keltirib chiqaradi.
Bularni yechish
uchun
bosqichma-bosqich
biomassalarni
turli
xil
usullarda
quyuqlashtirish yoʻli bilan ish olib boriladi (flotatsiyalash,
separatsiyalash va bug‘lantirish). Ishlab chiqarish jarayonlarida
energiyaning koʻpgina qismi koʻp hajmli qiyin filtrlanuvchi
suspenziyalarni qayta ishlashga sarflanadi. Kultural suyuqlikdan
mikroorganizmlar hujayra biomassasini ajratishni mexanik (tindirish,
filtrlash, separatsiyalash) va texnik issiqlikka (quritgichlar) ajratish
mumkin. Oxirgi maqsaddan kelib chiqib bu usullardan biri tanlanadi.
Tanlashda kultural suyuqlikdan biomassa ajratish, ularni quyultirish,
mahsulot shaklida biopreparatlar tayyorlashda mikroorganizmlar
miqdori va boshqa koʻrsatkichlari iqtisodiy
jihatdan hisoblab chiqilib
qulay boʻlgan usulni tanlash maqsadga muvofiqdir.
