|
AKADEMIK LITSEYLARDA FIZIKAT FANIDAN NAMUNAVIY O’QUV DASTURIBog'liq FIZIKA NAMUNAVIY O`QUV DASTURAKADEMIK LITSEYLARDA FIZIKAT FANIDAN NAMUNAVIY O’QUV DASTURI
O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O’RTA MAXSUS TA’LIM VAZIRLIGI
6
davrga bog’liqligi. Burchak va chiziqli tezliklar orasidagi bog’lanish. Markazga
intilma (normal) tezlanish formulasini keltirib chiqarish. Aylanma harakatlarni
friksion, tishli va tasmali uzatishlar. Burchak va tangensial (urinma) tezlanish.
Murakkab harakat. Harakatlarning mustaqillik prinsipi. Gorizontal otilgan
jismning harakati. Uchish uzoqligi, uchish vaqti, trayektoriya tenglamasi.
Gorizontga qiya otilgan jismning harakati. Uchish vaqti, uchish uzoqligi,
maksimal ko’tarilish balandligi, normal va tangensial tezlanishlar, egrilik radiusi,
trayektoriya tenglamasi.
Dinamika (36 soat)
Dinamikaning asosiy vazifasi. Kuch
– jismlarning o’zaro ta’sirini ifodalovchi
fizik kattalik, uni
ng vektor tavsifi. Kuchlarning teng ta’sir etuvchisi. Nyutonning
birinchi qonuni. Inersiya qonuni va tajribaviy asoslari.
Massa tushunchasi. Massa
– jism inersiyasining o’lchovi sifatida.
Moddaning zichligi. Nyutonning ikkinchi qonuni. Nyutonning ikkinchi qonunining
tajribaviy asoslanishi.
Nyutonning uchinchi qonuni. Nyutonning uchinchi qonunining tajribaviy
asoslanishi.
Mexanikada kuchlarning turlari.
Elastik kuchlar va ularni vujudga keltiruvchi sabablar.
Tayanchning reaksiya kuchi. Prujina va ipning taranglik kuchi. Mutlaq
elastik deformatsiyalar, Guk qonuni. Mutlaq elastik prujinalar va iplar uchun Guk
qonuni. Qattiqlik, qayishqoqlik tushunchasi. Mutlaq elastik silindr (sterjen) uchun
Guk qonuni. Mutlaq va nisbiy uzayish, mexanik kuchlanish, Yung moduli,
mustahkamlik chegarasi.
Gravitatsiya kuchi. Butun olam tortishish (gravitatsiya) qonuni. Nyuton
tomonidan butun olam tortishishqonunining kashf etilishi. Gravitatsion doimiy, uni
tajribaviy yo’l bilan aniqlash. Jismning Yerga tortilish kuchi (og’irlik kuchi). Erkin
tushish tezlanishi va uning jism bilan Yer markazi orasidagi masofaga bog’likligi.
Gravitatsion maydon. Markazga intilma kuch. Birinchi, ikkinchi va uchinchi kosmik
tezliklar (isbotsiz). Abu Rayhon Beruniy va Umar-
al Chag’miniy Quyosh atrofida
Yer va sayyoralar harakati to’g’risida. Tortishish kuchlari tabiati to’g’risida
zamonaviy tasavvurlar.
Jism og’irligi. Og’irlikning jism harakati turlariga bog’liqligi. Vaznsizlik.
Yuklanish. Kosmik kema-
yo’ldoshlarda vaznsizlik.
|
| |
