Chaqaloqlarni toifalar bo’yicha tasniflash,
xavf omillarini aniqlash, bu
chaqaloqlarni olib borish taktikasini belgilash lozim. Chaqaloqlar quyidagi
toifalarga bo’linadi: Muddatiga ko’ra: Xomilalar (22-27 xaftalik) Chala tug’ilgan
bolalar(28 - 37 xaftalik) Yetilgan bolalar (37 - 42 xaftalik)
Muddatidan o’tgan bolalar (42 xafta va undan ortiq) Vazni bo’yicha;
Yirik tug’ilgan chaqaloqlar (4000 g va ortiq)
2500 do 3999 g vaznda tug’ilgan chaqaloqlar (gestatsiya muddatiga
munosib)
tug’ilganda kam vaznlilik (1500grammdan - 2499 gacha)
tug’ilganda juda kam vaznlilik( 1000 -1499 gacha)
o’ta kam vaznlilik (500 - 999 gacha) Barcha
chaqaloqlarni birlamchi
ko’rikda Ballard shkalasi bo’yicha yetilganlik darajasini aniqlash maqsadida
baxolash va ma’lumotlarni chaqaloqlar rivojlanish tarixigayozib qo’yish kerak.
Bola axvolini aniqlash uchun tutilgandan keyin 1 va 5 daqiqalarida Apgar
shkalasi bilan baxolanadi, lekin bu jonlantirish muolajalarini
bajarish uchun
mezon bo’la olmaydi
Chaqaloqlarni Apgar shkalasi bilan baholash
Ballar
Belgi
0
1
2
Yurak qisqarishlari soni
Io’q
YuOdan kam
YuOdan
ko’p
Nafas olishi
Io’q
Sekin betartib
Yaxshi yig’i
Muskul taranligi
Sust
Oyoq va qo’llarda
biroz xarakat
Faol
Reaksiya (burun kateteriga
javoban)
Javob bermaydi
Yuzini burishtiradi Io’taladi
Teri qoplamlari rangi
oq
Tana och pushti,
oyoq-qo’li ko’k
Pushtirang
Jadal jonlantirishga muhtoj chaqaloqlarni aniqlash uchun oddiy va tez
baxolash tizimini qo’llash kerak, ya’ni nafas olishi va yurak urishiga e’vgibor
berish kerak.
Chaqaloqlarni bu ikki belgilar bilan baxolash jonlantirish chora tadbirlari
xajmini tezda aniqlash imkonini beradi.
Jonlantirish chora tadbirlari o’tkazish kerak bo’lib qolishi mumkin
(asfiksiyadan tashqari) bo’lgan xolatlarni bilish lozim:
MNS faoliyatini susaytiradigan dori darmonlar
Jaroxatlar, birinchi navbatda MNS
Chalalik, ayniqsa surfaktant yetishmasligi va o’pka to’qimalarining
elastikligi kamligi
Kamqonlik g
O’pka ochilishi qiyin bo’lgan yoki nafas yo’llari to’silib
qolishiga olib
keladigan tug’ma nuqsonlar
Og’ir xomila ichi infeksiyalari
MNS ning bachadon ichida zararlanishi
Birlamchi jonlantirish muolajalariga muxtoj chaqaloqlarga yordam tugruq
zalida yoki jarroxlik xonasida tezlikda jonlantirish protokollariga rioya qilgan
xolda bajarilishi lozim (O’zR SSV ning 30.03.2001 yil 125 sonli buyrug’i).
Jonlantirish chora tadbirlarini neonatologlar bilan bir qatorda akusher
ginekologlar va doyalar ham o’tkaza olishlari kerak. 2-3
kishi samarali
jonlantirishni amalga oshira oladi. Jonlantirish muolajalari bajarilsa, jonlantirish
xaritasi to’ldiriladi.
Asfiksiya bilan tug’ilgan chaqaloklar parvarishi
Tug’ruqdan so’ng 30 soniya davomida bola nafas olmasa yoki nafas olishi
tartibsiz bo’lsa, agar, va/yoki yurak qisqarishi soni (YuQS) 100 dan kam bo’lsa,
unda teri stimulyatsiyasi va nafas yo’llarini tozalash kerak. Bolada mustaqil
nafas olish harakati kuzatilmasa sun’iy nafas berishni boshlash kerak va 30-
60 soniyadan so’ng chaqaloq holatini qayta baholash lozim. Agar bolaga jadal
jonlantirish muolajalarini o’tkazish zarur bo’lsa, Qindik tizimchasini tezlikda
qisib, kesib, bolani jonlantirish stoliga olib o’tish kerak.
O’rtacha og’irlikdagi neonatal asfiksiyada bolaning nafasi sekin, tartibsiz,
yoki umuman yo’q, YuQS bir daqiqada YuOdan ko’p, mushak tarangligi
nisbatan yaxshi, terisi ko’kimtir. Chaqaloqqa niqob orqali qopcha bilan 1-2
daqiqa nafas berib, so’ngra qayta ko’rikdan o’tkazish lozim. Agar chaqaloqning
nafas olishi tartibli va YuQS bir daqiqada 120 dan ko’p bo’lsa, go’dakni onasiga
berish mumkin. Agar bolaning notekis
nafas olishi davom etsa, puls bir
daqiqada bOdan kamaysa, yurakni bilvosita uqalash lozim. Nafas olishi notekis,
pulsi bir daqiqada 100 dan ko’p bo’lgan oraliq holatlarda esa, go’dakni yana bir
necha daqiqa davomida sun’iy nafas oldirib, so’ngra
uning holatini qayta
baholash lozim. Ko’pincha sun’iy nafas berish uchun, havoli qopcha va niqob
ishlatiladi. Ulardan to’g’ri foydalanilganda chaqaloqlarning 85% ida, hatto
asfiksiyaning og’ir turlarida ham bu usul
bilan havo berishni samarali o’tkazish mumkin. Bunday hollarda boshqa
hech qanday muolajalar yoki asbob - uskunalar kerak emas.
