60
Ikkinchi qismda xristianlikda Xudoning o‘g‘li hisoblangan Iisus Xristosga
imon keltirish haqida;
Uchinchi qismda ilohiy mujassamlashuv haqida so‘z yuritilib, unga ko‘ra,
Iso Xudo bo‘la turib, bokira Bibi Maryamdan tug‘ilgan va inson qiyofasiga
kirganligi haqida;
To‘rtinchi qismda Isoning azob-uqubatlari va o‘limi haqida so‘z ketadi. Bu
gunohlarning kechirilishi haqidagi aqidadir. Bunda Isoning tortgan azoblari va
o‘limi tufayli Xudo tomonidan insoniyatning barcha gunohlari kechiriladi deb
e’tiqod qilinishi haqida;
Beshinchi qismda Isoning xochga mixlanganidan so‘ng uch kun o‘tib qayta
tirilganligi haqida;
Oltinchi qismda Isoning meroji haqida;
Ettinchi qismda Isoning nuzuli (ikkinchi marotaba erga qaytishi) haqida;
Sakkizinchi qism Muqaddas Ruhga imon keltirish haqida;
To‘qqizinchi qism cherkovga munosabat haqida;
O‘ninchi qismda cho‘qintirishning gunohlardan forig‘ qilishi haqida;
O‘n birinchi qism o‘lganlarning ommaviy tirilishi haqida;
O‘n ikkinchi qismda abadiy hayot haqida so‘z yuritiladi.
Xristianlikning bundan keyingi falsafiy va nazariy rivojida avliyo Avgustinning
ta’limoti katta ahamiyat kasb etdi. V asr bo‘sag‘asida u dinning bilimdan afzal
ekanligini targ‘ib qila boshladi. Uning ta’limotiga ko‘ra, borliq inson aqli bilishga
ojizlik qiladigan hodisadir, chunki uning ortida ulug‘ va qudratli Yaratuvchining
irodasi yashiringan.
Avliyo Avgustinning taqdir haqidagi ta’limotida aytilishicha, Xudoga imon
keltirgan har bir kishi najot topganlar safidan o‘rin egallashi mumkin, chunki imon
taqdir taqozosidir.
Xristian cherkovining Katolik va Pravoslav cherkovlariga ajralib ketishi Rim
papasi va Istanbul Patriarxining xristian olamida etakchilik uchun olib borgan
raqobati oqibatida vujudga keldi. Ajralish jarayoni Rim iperiyasining g‘arbiy va
sharqiy tafovutlari o‘sib chuqurlashib borayotgan jarayonlardayoq boshlangan edi.
867 yillar orasida Papa Nikolay va Istambul patriarxi Fetiy orasida uzil-kesil ajralish
ro‘y berdi va bu ajralish 1054 yili rasman tan olindi.
XVI asr boshlarida katoliklikdan bir necha Evropa cherkovlari ajralib chiqishi
natijasida xristianlikda protestantlik harakatlari vujudga keldi. Buning doirasida
lyuteranlik, baptizm, anglikanlik va kalvinizm cherkovlari shakllandi.
