59
yahudiylikda mavjud bo‘lib, oxirzamonga yaqin qolganda qaytib kelishi
kutilayotgan xaloskor haqidagi ta’limotdan kelib chiqqan.
Keyinchalik bu ta’limot Xudoning mujassamlanishi yoki Isoning ikki xil –
odam va xudo mohiyati haqida “gunohni yuvish”, ya’ni Isoning o‘zini ixtiyoriy
tarzda qurbon qilishi haqidagi ta’limot bilan mustahkamlanadi. Xristianlik Ota-
Xudo, O‘g‘il-Xudo va Muqaddas Ruh – Uch qiyofali Xudo (Troista – Trinity)
to‘g‘risidagi ta’limotni, jannat va do‘zax, oxirat, Isoning qaytishi haqidagi va boshqa
aqidalarni o‘z ichiga oladi.
Bibliya yahudiylik va xristianlik dinlari ta’limotiga ko‘ra, u Xudo tomonidan
nozil qilingan, asosiy diniy aqida va axloq qonunlarini o‘zida jamlagan muqaddas
kitoblar majmuasidir.
Bibliya (biblia) so‘zi grek tilida “kitob”, “o‘ram” ma’nolarini anglatadi. Hozirgi
Bibliya katolik nashrlarida 72 ta kitobdan, protestant nashrlarida esa 66 kitobdan
iborat. Yahudiylarning yana bir diniy manbasi Talmudning xabar berishicha,
Qadimiy ahdda 24 ta kitob bo‘lishi kerak. Qadimiy yahudiy tarixchisi Iosif
Flaviyning aytishicha, 22 ta kitob bo‘lishi kerak. Protestantlar va yahudiylar, Trident
Soboridan keyin (1545-1563), katoliklar ham qadimiy ahd tarkibiga 45 ta kitob
kirgizadilar. Bu son bilan yuqorida keltirilgan son o‘rtasidagi tafovutni keyinchalik
ba’zi kitoblar bir necha mustaqil kitoblarga bo‘linib ketganligi bilan izohlash
mumkin. Masalan, “Musoning besh kitobi” avval bir butun bo‘lib, keyinchalik
beshta mustaqil kitobga ajratib yuborilgan, “kichik payg‘ambarlar kitobi” 12 kitobga
ajratib yuborilgan.
“Injil” so‘zi yunoncha “evangelion” so‘zidan kelib chiqqan bo‘lib, xushxabar
ma’nosini anglatadi. Unda odamzodni qutqaruvchi yagona Najotkor hisoblanmish
Iso Masihning Er yuziga yuborilganligi haqida hikoya qilinadi.
Injil milodning birinchi asrida yozilgan, 27 bo‘limdan iborat. Injil Iso Masihni
ko‘rib, uni yaqindan bilgan, uning ta’limotini sinchiklab o‘rgangan mualliflar
tomonidan yozilgan.
