55 Atrof-muhit holati to‘g‘risida milliy ma’ruza: O‘zbekiston
6.0 Tarmoqlararo masalalar 6.1 Iqlim o‘zgarishi 21-jadval. Iqlim o‘zgarishi – asosiy ko‘rsatkichlar va tendensiyalar
Ko‘rsatkich Uzoq muddat (10 yil) O‘rtacha muddat (3 yil) Izohlar Issiqxona gazlari
tashlamalari
⚪
Barqaror
⚪
Barqaror
1990-yildan 2017-yilgacha
bo‘lgan davr uchun umumiy
tashlamalarning o‘sishi atigi 6,7%
ni tashkil etdi.
O‘rtacha yillik
harorat
CIRCLE-MINUS
Salbiy
Ahamiyatsiz
1880–2016-yillardagi o‘rtacha
yillik harorat 13,2 S dan 14,8 C
gacha ko‘tarildi.
Maksimal havo
harorati 40° dan
yuqori bo‘lgan
kunlarning o‘rtacha
ko‘rsatkichi soni
CIRCLE-MINUS
Salbiy
CIRCLE-MINUS
Salbiy
So‘nggi 5 yilda o‘rtacha
hisobda 5-7 kun, Orolbo‘yi va
Amudaryoning quyi oqimida esa
12–17 kun.
Muzliklarning
umumiy hajmi
CIRCLE-MINUS
Salbiy
Ahamiyatsiz
1957–2010-yillar uchun Pskom
daryo havzasida ko‘rsatkich
24,3 foizga, Qashqadaryo
daryo havzasida – 67,4 foizga,
Surxondaryo daryo havzasida –
40,1 foizga kamaydi.
Manba: Mualliflar.
• O‘zbekistonda IG tashlamalari 2013-yilga nisbatan 0,6 foizga kamaydi. 2017-yilda
tashlamalar 189,2 mln. tonnani tashkil etdi. Tashlamalarning eng katta miqdori energetika
(76%) va qishloq xo‘jaligi (18%) tarmoqlariga to‘g‘ri keladi. 1990-yildan to 2017-yilgacha
bo‘lgan uzoq vaqt davomida issiqxona gazlari tashlamalari taxminan 6,7% ga oshdi.
• O‘zbekiston iqlim o‘zgarishining ta’siri eng yuqori bo‘lgan davlatlar qatoriga kiradi.
1880-yildan buyon mamlakatda o‘rtacha yillik harorat taxminan 1,6ºC (o‘rtacha 13,2 dan
14,8 darajagacha) ko‘tarilib, o‘rtacha jahon ko‘rsatkichlaridan oshib ketdi. Prognozlarga
ko‘ra, 2030–2050-yillarda Markaziy Osiyo mintaqasida harorat yana 1,5-3 darajaga
ko‘tarilishi mumkin (IO‘HEGning Beshinchi baholash hisoboti).
• Mamlakatdagi iqlim yanada issiqroq va quruqroq bo‘lishi kutilmoqda. Anomal jaziramaning
tez-tez va intensiv davrlari, qurg‘oqchilik va yog‘ingarchilik shakllarining o‘zgarishi, ushbu
o‘zgarishlar bilan bevosita bog‘liq bo‘lgan sharros yomg‘ir, toshqin va sel kelishi kabi
ekstremal ob-havo hodisalari sonining ko‘payishiga olib kelad.
• 2030-yilgachaga bo‘lgan uzoq muddatli istiqbolda, mamlakat energiya tejaydigan va
ekologik xavfsiz texnologiyalar, shuningdek, iqlim dasturlarini moliyalashtirish uchun
resurslarni ilgari surish orqali 2030-yilga borib YaIM birligiga IG tashlamalarini 2010-yilga
nisbatan 35 foizga qisqartirish bo‘yicha majburiyatlari belgilangan Milliy darajada taxmin
qilingan hissasini taqdim etdi (INDCs; Government of Uzbekistan, 2021).
56 Atrof-muhit holati to‘g‘risida milliy ma’ruza: O‘zbekiston
• Oqibatlarga moslashish va ularni yumshatish iqlim o‘zgarishiga nisbatan odamlar, turmush
tarzi va ekotizimlarni, shuningdek iqtisodiy tarmoqlarni, ayniqsa, iqtisodiy barqarorlik
va oziq-ovqat xavfsizligini ta’minlashda muhim rol o‘ynaydigan qishloq xo‘jaligining suv
ta’minotini himoya qilishga qaratilgan uzoq muddatli global javobning asosiy tarkibiy
qismlari sanaladi.
