Avtomobil benzinlarining asosiy ko‘rsatkichlari
Ko‘rsatkichlar
A-72
A-76 AI-80
AI-91 AI-
92
AI-93 AI-95
AI-98
Oktan soni (kamida) motor
72
76
76
82,5
83
85
85
89
bo‘yicha va tadqiqot usuli
bo‘yicha
Me’yorlanmaydi
91
92
93
95
98
Eritilgan benzindagi qo‘rg‘osliin
miqdori, g/dm3 (ko‘pi bilan)
0,013
0,17
0,015
0,013 0,015 0,013
0,013
0,013
Fraksion tarkibi, °C:
35
35
35
35
35
35
30
35
- qaynash boslilanislii bilan
(kamida): yozgi benzin uchun
qishki benzin uchun
Me’yorlanmagan
- ko‘rsatilgan haroratda (°C)
haydaladi (ko‘pi bilan):
yozgi/qisliki 10%
70/55 70/55 75/55
75/55 75/55 70/55
70/55
70/-
yozgi/qishki 50%
115/100 115/1
00
120/105 120/105 120/1
05
115/10
0
120/105 115/-
yozgi/qisliki 90%
180/160 180/1
60
190/160 190/160 0/160 0/160 180/160 180/-
qaynash oxiri (ko‘pi bilan):
yozgi/qisliki
qoldiq, % (ko‘pi bilan)
yo‘qotish, % (ko‘pi bilan)
195/185
1,5
4,0
195/1
85
1,5
4,0
215/195
1,5
4,0
215/195
1,5
4,0
215/1
95
1,5
4,0
205/19
5
1,5
4,0
205/195
1,5
4,0
195/-
1,5
4,0
To‘yinganbug‘lar bosimi, kPa:
yozgi
qishki
66,7
66,7-
99,3
66,7
66,7-
99,3
66,7
66,7-
99,3
66,7
66,7-
99,3
66,7
66,7-
99,3
66,7
66,7-
99,3
66,7
66,7-
99,3
66,7
Kislota soni, mg/100 ml (ko‘pi
bilan)
3,0
3,0
3,0
3,0
3,0
3,0
2,0
3,0
Haqiqiy
smolalar
miqdori,
mg/100 ml:
ishlab chiqarilgan joy da
ishlatiladigan joy da
510
510
510
510
57
57
510
57
Induksiya davri, min (kamida)
600
900
600
900
600
900
900
900
Oltingugurt miqdori, % (ko‘pi
bilan)
0,12
0,10
0,05
0,10
0,10 0,10
0,10
0,10
Rangi
Rangsiz Sariq Rangsiz Rangsiz Rang
siz
To‘q
sariq-
qizil
Rangsiz Ko‘kim-
tir
Qishki va yozgi benzinlardan to‘g‘ri foydalanilsa, dvigatel ishonchliroq va
tejamliroq ishlaydi. Qish mavsumidan yoz mavsumiga, aksincha, yoz mavsumidan
qish mavsumiga o‘tishda (bir oy mobaynida) har ikki turdagi benzindan va
ularning aralashma- sidan foydalanishga ruxsat etiladi. Yilning qolgan davrida
benzin turi ob-havo sharoitlariga qat’iy mos kelishi lozim. Qishda yozgi
benzinlardan foydalanilganida dvigatelni yurgizib yuborish qiyinlashadi, ba’zan
butunlay mumkin bo‘lmay qoladi, yonilg‘i sarfi, benzinning kondensatsiyalanishi
ortadi, moy suyulib ketadi. Nati- jada dvigatel detallari tez yeyiladi. Aksincha,
qishki yonilg‘idan yozda foydalanish mumkin emas, chunki bunda bug‘lanish
hisobiga yonilg‘i isrofgarchiligi keskin ortadi, dvigatel qizib ketadi, ta’minlash
tizimida bug‘ tiqinlari hosil bo‘ladi, yonilg‘i me’yorda berilmaydi, dvigatel beqaror
ishlaydi, ish rejimi keskin o‘zgargani- da to‘xtab qoladi, yonilg‘i sarfi ortadi.
Aralashgan benzinlardan foydalanilganida ham yuqorida aytilgan hodisalar ro‘y
beradi.
Avtomobil benzinlarini ishlatish bo‘yicha yuqorida keltirilgan yil fasllari va
hududning iqlim sharoitlari bo‘yicha umumiy ma’lumotlardan tashqari,
ishlatilayotgan benzinning ekspluatatsion xususiyatlari bo‘yicha aniq tasavvurga
ega bo‘lish lozim. Bunday tasavvurni hosil qilishda benzinning har bir markasi
uchun to‘ldi- riladigan pasportdan foydalaniladi. Pasportda har bir markadagi
benzin (yoki boshqa mahsulot) uchun davlat standard talablari asosida u yoki bu
ko‘rsatkichning aniq qiymatlari keltirilgan bo‘ladi. Pasportda yonilg‘ining zichligi,
motor usulidan aniqlangan oktan soni, tetraetilqo‘rg‘oshin miqdori, to‘yingan
bug‘lar bosimi, oltingugurt va haqiqiy smola miqdori, yonilg‘i fraksiyalarining
haydalish haroratlari, benzinni haydashdagi qoldiq hamda yo‘qotishlar miqdori
ko‘rsatiladi. Yonilg‘i pasporti asosida uning sifatini standart talablariga javob
berishi tegishli standart ko‘rsatkichlari bilan solishtirib aniqlanadi. Agar pasport
ma’lumotlari standart talablarini qanoatlantirsa, bunday yonilg‘ini ishlatish
mumkin. Standart talablarini, hech bo‘lmaganda, bitta ko‘rsatkich bo‘yicha
qanoatlantira olmaydigan yonilg‘ilar nostandartyonilg‘i deyiladi. Ammo standart
talablariga to‘la mos kelmaydigan yonilg‘ini ishlatishga umuman yaroqsiz deb
hisoblash noto‘g‘ri. Nostandart yonilg‘ilar, moylash materiallari va boshqa neft
mahsulotlarining sifat ko‘rsat- kichlari standart ko‘rsatkichlardan chetga chiqishi
ruxsat etilgan miqdorda bo‘lsa, bunday yonilg‘i hamda moylash materiallaridan
belgilangan maqsadlarda to‘g‘ridan to‘g‘ri foydalanish mumkin.
Avtomobil benzinlari ko‘rsatkichlarining asosiy standart ko‘rsat- kichlardan
chetga chiqishining ruxsat etilgan qiymatlari 2. 3-jadvalda keltirilgan. Ushbu
jadvalda keltirilgan ma’lumotlarga asoslanib, nostandart benzinlarini ishlatish
bo‘yicha xulosa chiqarish mumkin. Agar chetga chiqish ruxsat etilgan chegarada
bo‘lsa, bunday benzinlarni hech qanday chegaralashlarsiz to‘g‘ridan to‘g‘ri
ishlatish mumkin.
2.3-jadval
|
