Standartlar va sifat pasportlari 2.1- jadvalda keltirilgan barcha ma’lumotlami
o‘zida mujassamlashtirmaydi, balki eng muhim ma’lumotlargina qayd etiladi. Bular
- yonilg‘i haydash vaqtidan benzinning qaynay boshlash (BH) va qaynab bug‘lanish
oxiridagi (OH) harorat, 10, 50 va 90 foiz benzinning qaynab bug‘lanish haroratlari
(f , t , f ), shuningdek, haydash jarayonida yo‘qotiladigan va sinashdan so‘ng
qoladigan benzinning foizdagi ulushi. Standartlarda dizel yonilg‘ilarining fraksion
tarkibini tavsiflashda uch-to‘rttagacha ko‘rsatkichdan, ba’zi
markalar uchun esa
hatto ikkita ko‘rsatkichdan foydalaniladi. Benzinning fraksion tarkibi aniq
bo‘lganida uning bug‘lanuvchanlik xossasi bo‘yicha standart talablariga mos
kelishini nazorat qilish osongina amalga oshiriladi. Buning uchun yonilg‘i haydash
natijasida olingan haqiqiy ma’lumotlar standartning
texnik talablari bilan
solishtiriladi.
2.4. Yonilg‘ining normal va detonatsion yonishi
Yonilg‘ining yonishi dvigatelda sodir bo‘ladigan asosiy ja- rayondir.
Dvigatelning texnik-iqtisodiy ko‘rsatkichlari silindrda yonilg‘ining yonish jarayoni
qanday kechishiga bog‘liq. Yonish jarayonining to‘g‘ri kechishi bir qator omillarga
bog‘liq. Jumladan, dvigatelning
konstruktiv xususiyatlari, yonilg‘ining kimyoviy
tarkibi, ishchi aralashmaning tarkibi,
bosim va harorati, uchqun berilishi va
boshqalar.
Siqish taktining oxirida svechadan uchqun chiqqanida alanga- lanishdan oldin
yonilg‘ining oksidlanish reaksiyalari sodir bo‘ladi va dvigatelning yonish
kamerasidagi ish aralashmasi o‘t oldirish svechasi yaqinida yona boshlaydi. Ish
aralashmasining yonishi va yonish jarayoni normal kechganida yonilg‘ining bir
qismi alangalanib, alanga frontining siljishi ishchi aralashmaning issiqlik o‘tka-
zuvchanligi, issiqlik uzatish va nur tarqatish hisobiga kengayib boradi.
Yonish natijasida bosim oshadi va aralashmaning yonmagan
qismi alanga oldiga
siljiy boradi. Normal yonishda alanga 25-40 m/s tezlikda tarqaladi. Yonish tezligi
harorat va bosim ko‘tarilishi, shuningdek, ishchi aralashma
biroz quyuqlashishi
bilan yana-da ortadi. Yonish tezligining maksimal qiymati havoning ortiqchalik
koeffitsiyenti (a/0,93-0,95)ga to‘g‘ri keladi.
Normal yonishda butun yonish davrida yonish tezligi taxminan bir xil bo‘ladi,
dvigatel silindridagi bosim esa yonish mahsullarining kengayishi natijasida asta-
sekin ortadi va y. ch. n. yaqinida maksimal qiymatga erishadi. Porshen p. ch. n. ga
qarab siljiydi, yonish mahsullari egallagan hajm kengayadi, natijada dvigatel ravon
va normal ishlaydi.
Dvigatel tirsakli valini aylanish chastotasining
oshib borishi ishchi
aralashmani uyurma to‘lqinli harakatini kuchaytiradi, bu esa alanga fronti sirti va
yonish tezligini oshiradi. Dvigatel silindrida aralashmani
normal yonishida bosim
bir tekisda o‘sib boradi (2. 3- rasm).
