7
yo’l va shinalar o’rtasida kerakli ishqalanish ta’minlanadi, bu esa avtomobilni tortib
olishning oldini oladi;
Quyma asfalt. Bu asfalt-beton qoplamasi bilan bir xil materiallardan yuqori
harorat rejimi ta’sirida tayyorlanadigan yopishqoq aralash. Qurilish maydonchasiga
uning haroratini ushlab turishga qodir bo’lgan maxsus idishlarda etkazib beriladi,
chunki bu kelajakdagi yo’lning joyiga quyilgan issiq aralash. Bunday asfalt og’ir
transport yuklariga bardosh bera oladi. Va shuningdek, yuqori aşınma qarshilikka
ega, shinalar ta’siridan korroziyaga
qarshi turadi, qishda sirpanishning oldini oladi.
Xalk xujaligining transport tizimida avtomobil yo‘llarining roli. Yuklar va
yo‘lovchilar temir yo‘l, avtomobil yo‘llari, xavo yo‘llari, daryo va dengiz kema
yo‘llaridan tashiladi. Suyukliklar va gazlar quvurlar buylab tashiladi. Temir yo‘l
transportida yuk va yo‘lovchilarning asosiy qismi uzoq masofalarga tashiladi. Biroq
yuklarning temir yo‘llarga keltirilishi va ularning iste’molchilarga yetkazib berilishi
ortish-tushirish stansiyalari bilan bogliq. Shuning uchun temir yo‘l transporti boshka
transport turlari bilan uzviy boglik; ravishda ishlashi lozim.
Kemalar tuxtaydigan
joylar va aeroportlarda xam yuklarni keltirish yo‘llariga extiyoj buladi Avtomobil
transporti yuklarni bevosita tashkil etilgan joyidan kabul kilib, ularni muljallangan
joyiga bevosita yetkazib berishi mumkin. Biroq avtomobil transportining tonna
kilometrlarga sarflagan energiyasi boshka turdagi transport xarajatlaridan ortik
bulib, temir yo‘l tarmogi rivojlangan joylarda uning
asosiy faoliyati shoxobcha
yo‘llarda yuk tashishdan va temir yo‘l transportidan tushirilgan yuklarni nisbatan
qisqa masofalarga tashishdan iborat buladi. Yo‘l tarmog’ining xolati yaxshi
bulganida 200-400 km gacha bulgan masofalarda yuklar avtomobil transportida
temir yo‘l transportiga qaraganda tezroq yetkazib beriladi. Avtomobil transportidan,
shuningdeq tez ayniydigan yuklarni uzok masofalarga magistral yo‘llardan
tashishda
muvaffaqiyatli foydalaniladi, chunki bu xolda yuklarni yetkazib berish
urtacha tezligi temir yo‘l buylab yetkazib berishdan yukori buladi (asosiy
stansiyalarda poyezdlarni qayta tirkashga ko‘p vaqt yo‘qotiladi). Ayniqsa tog‘li
joylarda va temir yo‘l xamda suv yo‘llari yuk joylarda avtomobil transportining roli
beqiyosdir. Avtomobil transporti bilan tashiladigan yuklarning umumiy xajmi
8
boshqa transport turlari bilan tashiladigan yuk miqdoridan ancha ortiqdir. Ammo
yuklar yaqin masofalarga tashilganligidan tonna-kilometr
bilan ifodalanadigan
umumiy yuk aylanmasida avtomobil transporti tashiydigan solishtirma yuk miqdori
6-7% dan oshmaydi. Avtomobil transporti temir yo‘l transportiga qo‘shimcha
ravishda yo‘lovchilar tashiydi va bu bilan temir yo‘ldan chetda joylashgan axoli
yashaydigan punktlar bilan aloqa boglaydi, avtomobil yo‘llari bo‘ylab
mustaqil
ravishda va axoli punktlari chegarasida katta xajmdagi yuk tashish ishlarini bajaradi.
Yo‘lovchilar tashish buyicha yo‘lovchi-kilometr xisobida uning ulushiga 40% dan
ortiqroq ish to‘g‘ri keladi. Avtomobil transporti axoli kam yashaydigan joylarni
o‘zlashtirishda katta axamiyatga ega, chunki avtomobil yo‘llarini
qurish temir
yo‘llarni qurishga qaraganda arzonga tushadi. Shu boisdan yo‘l qurilishi yangi
qishloq xujalik xududlarini o‘zlashtirish, katta foydali konlarni ishga tushirish, yangi
yirik sanoat rayonlarini qurish bilan bog‘liq bo‘lgan barcha ishlar qatori bir vaqtda
olib boriladi.
