• berilgan sharoitlarda ma’lumotlarni tanlash uchun talablar yaratish,
shuningdek, ulami ishlash bo‘yicha operatsiyalar bajarish vositalari;
• ishlov natijalarini foydalanuvchiga qulay ko'rinishda bosmaga
chiqarish uchun m a’lumotlar bazasi ma’lumotlaridan hisobot yaratish
vositalari;
• til vositalari —
makroslar, qurilgan algoritmik til (Dbase, Visual
Basic yoki boshalar), talablar tili (QBE — Query Example, SQL) va
h.k. Ular m a’lumotlarni ishlashining nostandart
algoritmlarini, shunin
gdek, foydalanuvchi topshiriqlaridagi voqealami ishlash protseduralarini
bajarish uchun qo'llaniladi.
Shunday qilib, ma’lumotlar banki bir necha m a’lumotlar bazasi,
boshqarish va amaliy dasturlardan tashkil topadi. Bu elementar AT ga
yuklatilgan vazifalami bajarishda asosiy rol o'ynaydi. Shu bilan birga,
ma’lumotlar bankining samarali faoliyati uning ta’minlovchi elementlariga
ham bog'liqdir. Bu ta’minot tarkibiga quyidagi elementlar kiradi.
Texnik ta ’minot ma’lumotlar banki va foydalanuvchilaming ish fao
liyatini avtomatlashtirish imkoniyatini yaratadigan
texnik vositalardan
tashkil topadi. Bunday vositalar jumlasiga EHM, tashqi qurilmalar, ax
borotni tashish, uzatish vositalari,
aloqa tarmoqlari, abonent punktlari va
boshqalar kiradi.
Matematik ta’minot — funksional masalalami yechish va ma’lumotlar
bankini boshqarish usullari, matematik modellar va algoritmlar to'plamidan
tashkil topadi.
Dasturiy ta ’minot — ma’lumotlar bankining faoliyatini amalga oshi
rish dasturlari va turli xil qo'shimcha vazifalami bajarish uchun mo'ljallangan
servis dasturlaming to'plamidan iborat bo'ladi.
Axborot ta ’minoti — ma’lumotlarni turkumlash va ixchamlashtirish,
ifodalash va taqdim etish tizimlaridan tashkil topadi.
Lingvistik ta ’minot — MBBTda foydalaniladigan tillar, lug'atlar
majmuasi orqali tashkil qilinadi.
Tashkiliy ta ’minot — ma’lumotlar bankining kundalik faoliyatini
ifodalovchi
rasmiy hujjatlar, me’yoriy
ko'rsalmalai to'plamidan iborat
bo'ladi.
Yuqorida aytib o'tilgandek, ma’lumotlar banki inson-mashina tizimi
hisoblanadi, ya’ni axborot tizimidir. Hozirgi kunda ma’lumotlar banklari
inson faoliyatining turli sohalarida, masalan,
iqtisodiyot tarmoqlarini
boshqarishda, ilmiy-tadqiqot ishlarini boshqarishda, ommaviy axborot
xizmatlarini ko'rsatishda qo'llanilmoqda. Bunda ma’lumotlar bankining
axborot tizimi sifatida faoliyat yuritishida quyidagi
ikki shaklning biridan
foydalaniladi:
136
