TEXNIK TIZIMLARDA AXBOROT TEXNOLOGIYALARI
34
3.2-rasm. Boshqarish jarayoni
Boshqarish tizimining ishlashi. Boshqarish tizimining ishlashi (3.3-rasm) axborot bazasida,
oldiga qo'yilgan maqsadga muvofiq holda boshqariladigan obyekt, uning kirish va chiqishlari
(1,2,4-aloqalari) holati bo'yicha amalga oshiriladi (6). Obyektni boshqarish boshqaruvchi ta’simi
uzatish yo'li bilan amalga oshiriladi (3). Tashqi m uhit bilan aloqa tizimi strelka bilan
ko'rsatilgan (5). Boshqarishning asosiy tamoyili - teskari aloqa tamoyilidir (yopiq sikl bo'yicha
boshqarish).
Boshqarish jarayoni muayyan maqsadga erishishga yo'naltirilgan. Shundan kelib chiqib,
boshqarish jarayonini boshqariladigan obyektdagi jarayonga muvofiq keluvchi maqsad va hajm
o'rtasidagi farqni kamaytirishga intilish sifatida ко 'rib chiqish mumkin.
Boshqarish tizim ining ishlashi tasodifiy yoki m uttasil ta’sirlar manbayi bo'lgan tashqi m uhit
bilan o‘zaro ta’sir sharoitlarida ro'y beradi, ular boshqarish obyekti chiqishida ham, boshqaruv
jarayoni kechishida ham kamchilik paydo bo'lishi mumkin. Boshqarish jarayonida to‘g‘ri va
teskari aloqa kanallari bo‘yicha tizimning boshqaruvchi va boshqariluvchi qismlari o‘rtasida
axborot almashinuvi kechadi. Oldiga qo'yilgan maqsadlarni bajarish uchun tizimning
boshqaruvchi qismi boshqariluvchi obyektga axborot uzatishning to‘g‘ri kanali bo'yicha
boshqaruvchi ta’sirlar jo‘natadi. Teskari aloqa kanali bo'yicha boshqariluvchi obyektdan
boshqarish jarayoni holati va boshqaruvchi ta’sir bajarilishi natijalari haqida axborot kelib
tushadi.
Tizimning boshqaruvchi qismi kirishida keladigan axborot ta’sir ko'rsatadi. U boshqarish
obyektidan (masalan, xomashyo, materiallar keltirilganligi haqidagi ma’lumotlar) tashqaridan (7)
hamda ichkaridan (1,2,4) olingan ma’lumotlarni o‘z ichiga oladi.
Ko'rilganlardan kelib chiqilsa, boshqarish mohiyatini boshqariluvchi obyektga boshqaruvchi
ta’sir ko'rinishida yetkaziluvchi qarorlar qabul qilish uchun barcha kelib tushuvchi axborotni
tizimning boshqariluvchi qismida qayta ishlash, deb izohlash m umkin.
